چکیده:
«اسباب نزول»از علوم قرآنی است که در بیشتر کتابهای مربوط به قرآن،از آن سخن گفتهاند.نویسنده در این مقاله،ابتدا معنای اصطلاح«اسباب نزول»را براساس لغت،قرآن و حدیث،بیان میکند و سپس به نزول دفعی و اجمالی قرآن میپردازد و بحث اسباب نزول را از طریق دانشمندان علوم قرآنی.پی میگیرد.نویسنده،پس از بحث انواع اسباب نزول و منابع آن.به تفصیل،به اقسام اسباب نزول خاص میپردازد.وی پس از آن،فوائد و نتایج دانستن اسباب نزول را بر میشمارد.راههای دستیابی به اسباب نزول و محدودیتهای آن.شیوهء تشخیص سبب نزول راستین و میدان تأثیر اسباب نزول خاص، پایانبخش این گفتار است.
خلاصه ماشینی:
"علامهء بزگوار عبد الحسین امینی در کتاب کبیر الغدیر(6:ج 2،ص 25،35،85)پس از ذکر مصادر مهم این سبب نزول در متون اهل سنت،اشعار زیر را به استناد بعضی همان مآخذ،از حسان بن ثابت میآورد که به دنبال همین حادثه،به امر پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله خطاب به امیر المؤمنین علیه السلام سروده است: فأنت الذی أعطیت إذ أنت راکع فدتک نفوس القوم یا خیر راکع بخاتمک المیمون یا خیر سید و یا خیر شار ثم یا خیر بایع فأنزل فیک الله خیر ولایة و بینها فی محکمات الشرایع تو همان کسی هستی که در حال رکوع،بخشش کردی/جان مردمان فدایت باد؛ ای بهترین رکوعکننده.
(انسان(67)5/ تا 22) علاوه بر تمامی متون حدیثی و تفسیری شیعهء امامیه،علامه امینی در کتاب گرانقدر الغدیر(6:ج 3،601-111)بیش از سی تن از مفسران و محدثان اهل سنت را نام میبرد که در آثار خویش به نزول این آیات،به مناسبت فوق،شهادت دادهاند در اینجا به چهار مورد اشاره میکنیم: حافظ عبید الله بن عبد الله الحاکم الحسکانی(21:ج 2،ص 393-514) حافظ أحمد بن حجر العسقلانی(43:ج 4،ص 673) حافظ جلال الدین عبد الرحمن السیوطی(52:ج 8،ص 173) شیخ محمد بن علی الشوکانی(82:ج 5،ص 943) 7-1-2)مسائل و مشکلات:دستهء دوم سببهای نزول،پرسشهای علمی، حقوقی و عقیدتی است که از سوی مسلمانان،منافقان،اهل کتاب یا مشرکان مطرح میشد و هر گروه،به هدف و منظور خاص خود،از آن سود میجست.
9. راههای به دست آوردن اسباب نزول عموم صاحبنظران در علوم قرآن،بر این باورند که از طریق حدس و گمان،یا اجتهاد و استحسان،نمیتوان سبب نزول آیات را به دست آورد؛بلکه تنها راه ممکن،«سماع»یعنی شنیدن از شاهدان عینی صحنهء نزول است که عبارتاند از: پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و اصحاب صالح حضرتش که به نگام نزول آیات،در محضر ایشان بودهاند."