چکیده:
سرزمین مازندران(-طبرستان-تبرستان)،با مناظر زیبای خود،نگینی است که در گوشهء انگشتر زرین ایران قرار گرفته است. این سرزمین با دارا بودن دریا،جنگل،کوه،منقوش،عجایب و قلاع،یک مجموعهء جالب و زیبایی را تشکیل داده که توجه عموم و به ویژه هر تازه واردی را به خود جلب میکند. مازندران،سرزمین پرماجرا و خاستگاه افسانهها،اسطورهها،دلیران، جادوگران،سلحشوران،کوهها،دشتها،تاجران،پیشهوران،کشاورزان،اسپهبدان، علویان،قیامها و حرکتهای بسیاری است که همگی صحنههای پرشو و عظیمی را در تاریخ ایران به وجود آوردهاند. وسعت سرزمین مازندران در دوران کنونی،گاهی گسترش یافته و زمانی هم ثابت مانده است.در این دوران در پی تغییر وسعت،گاهی اسامی مناطق نیز تغییر مییافته چنانکه زمانی نام طبرستان از طرف غرب تا دیلمان را شامل میشده و زمانی نیز تا سر حد گرگان را؛واژههای«مازندرانی»و«طبرستانی» گاهی به صورت مترادف در کنار هم قرار داشتند و از آنها یک معنی افاده میشده است و زمانی هم جدا از هم محدودهای خاص را شامل میشدهاند.
خلاصه ماشینی:
امّا در همان حال که نام طبرستان بر تمامی نواحی کوهستانی و اراضی پست ساحلی اطلاق میشد،کلمهء مازندران بر منطقه،اراضی پست ساحلی که از دلتای سفیدرود تا جنوب شرقی دریای خزر امتداد داشته،گفته میشده است.
پس از آنکه واژهء مازندران به تمامی نواحی کوهستانی و ساحلی گفته شده،دیگر کلمهء طبرستان از استعمال افتاده است.
امّا درهما حالکه نام طبرستان بر تمامی نواحی کوهستانی و اراضی پست ساحلی گفته میشود،کلمهء مازندران(فقط)بر منطقهء اراضی پس ساحلی که از دلتای سفیدرود تا جنوب خاوری بحر خزر امتداد داشته،گفته میشده است.
(تاریخ طبرستان،و ویان و مازندران،ص 611) در«دیوان منوچهری دامغانی»،شاعر قرن پنجم هجری،در مدح«منوچهر بن قابوس» دربارهء مازندران چنین آمده: «برآمد زکوه ابر مازندران چو مار شکنجی و ماز اندران چو سندان آهنگران گشته یخ چو آهنگران ابر مازندران» 6 همانطور که ذکر شده است،واژهء مازندران به معنای جغرافیای آشکار خود در روزگار پس از ظهور اسلام،پیش از آنکه در سدهء هفتم هجری جانشین نام قدیمی طبرستان گردد، گاه بهمعنای بخش بزرگی از طبرستان و گاه مترادف با آن به کار رفته است.
3-کاربرد واژهء مازندرانی به جای طبرستان: بعد از ظهور اسلام و به ویژه حدود قرن هفتم هجری که در بدو امر،ذهن را به این قضاوت شتابزده میکشاند که مازندران نام جدید برای این سرزمین است،صحت نداشته و مروری بر تاریخ گذشته این واقعیّت را آشکار میسازد.