چکیده:
مطالعهء تاریخ شکلگیری نهادهای اقتصادی در روزگار حاضر آنچنان اهمیتی دارد که برخی از نظریهپردازان اقتصاد نهادگرا ماند داگلاس سیسیل نورث متولد 1920 م معتقدند با بررسی و مطالعهء تاریخ میتوانیم خط اتصال حال و آینده را دریابیم.به نظر آنان پرداختن به مطالعههای تاریخی به ویژه در زمینهء نهادهای اقتصادی سبب میشود که مدیران درکی تازه و کاربردی بیابند.از مهمترین نهادهای اقتصادی شکلگرفته در تاریخ اقتصاد،بانکها و یا بنگاههای مالی و اعتباریاند که سابقهء آنها به دولتهای بین النهرین برمیگردد؛زیرا این نهادها قادر بودند با شیوههای عقلانی،امر مبادله و سرمایهگذاریهای کلان را سادهتر کنند.هدف این مقاله آن است تا نشان دهد،چگونه در کشوری که به لحاظ اقتصادی به مرحلهء مبادلهء کالا-پول رسیده است،نهادهای بومی موجود به دلائل مختلف،نتوانستهاند خود را با وضعیت جدید تطبیق دهند.نهادهای خارجی مانند بانک شاهنشاهی فرصت مییابند تا در چنین کشوری(ایران)حضور فعال یابند و با استفاده از ابزار گوناگون،در همهء لایههای اقتصادی نفوذ کنند و به اسم تجارت،سرمایههای ملت را به یغما ببرند،کاری که بانک شاهنشاهی با به دست آوردن امتیازهایی مانند چاپ اسکناس،بهرهبرداری از منابع،باز کردن اعتبار و...در ایران انجام داد.
خلاصه ماشینی:
"سرمایهء اولیه این بانک دو میلیون لیرهء انگلیسی بود که ناصر الدین شاه ابتدا آن
ناصر الدین شاه نخست با این کار مخالف بود اما سفیر انگلیس با توجه به معاهدهء بین الدولتین در این امر دخالت کرد و بانک جدید شرقی بدون اینکه
این بانک پول کاغذی را هم در ایران رواج داد.
چگونگی تشکیل بانک شاهنشاهی ایران به امتیاز واگذار شده به بارون
اصل و فرع این پول را از منافعی برداشت کند که بانک باید به ایران بدهد و این
این بانک در سالهای بعد نیز با پرداخت وامهای گوناگون به دولت ایران
بانک در این زمان به کارخانهء تولید پول در کشور تبدیل شده بود و این امر
چاپ و انتشار اسکناس را به بانک ملی ایران واگذار کرد دست کم 001/476/111
تأسیس بانک شاهنشاهی در بازار ایران در حدود دو تومان بود و در سال 1309
از آنجا که ذخایر مالی بانک نامحدود بود و در خارج از ایران نیز نفوذ فراوان
این امر به بانک امکان میداد،همهء فعالیتهای اقتصادی کشور را کنترل کند.
در اقتصاد ایران مقام نخست را به دست آورد(تاریخچهء بانک ملی ایران،ص 43).
استقراضی و سود هشت درصد از بانک شاهنشاهی گرفت و فعالیت خود را
32،ص 257)اما با تشکیل بانکهای شاهنشاهی و استقراضی و رعایت نکردن منافع ملی ایرانیان به این نتیجه رسید که حضور اقتصادی خارجیان در کشور نمیتواند
6. بانک شاهنشاهی در مدت فعالیت خود در ایران اجازه نداد ایرانیان نه در
مدیران بانک شاهنشاهی هم سود با دولتمردان سیاسی این کشور به سرعت اقدام"