چکیده:
با انعقاد عهدنامهء ایران و عثمانی در تاریخ 21 ذیعقدهء 1292 وضعیت قضایی اتباع ایران در امپراتوری عثمانی و از جمله مصر مشخص شد.اساس این معاهده بر اصل معاملهء متقابل با اتباع دو کشور بود.با سقوط عثمانی در پایان جنگ جهانی اول و وقوع انقلاب کبیر 1917 م،تمرکزگرایی و مقابله با خطر کمونیسم در دستور کار کشورهای منطقه قرار گرفت.با پیدایش فضای جدید،در تاریخ 20 اردیبهشت 1307 دولت پهلوی همهء امتیازهای قضایی اتباع خارجی را در ایران لغو کرد.پس از لغو کاپیتولاسیون در ایران و مرجع قرار دادن محاکم عدلیهء ایران،طبیعی بود کشور مصر که در سال 1301 ش به استقلال رسیده بود.خواستار لغو حقوق ممتاز قضایی اتباع ایران در آن کشور شود؛بنابراین با توجه به سیاست جدید دولت ایران در لغو کاپیتولاسیون و با اشارهء دولت ایران به ضررهایی که از کاپیتولاسیون دیده و تبلیغاتی که در همه جا علیه آن کرده بود،نمی‌توانست اجرای آن را در کشوری دیگر بپذیرد؛پس در جواب تقاضای دولت مصر برای انعقاد قرارداد جدید،نخستین معاهدهء دوستی میان دو کشور در تاریخ 7 آذر 1307 به تصویب رسید که از جمله مفاد آن لغو امتیازهای اتباع ایران به‌ویژه بازرگانان ایرانی در مصر بود.
خلاصه ماشینی:
"این اتحاد را باید تنها پیمان نظامی ایران و مصر در تاریخ دو کشور به شمار آورد که نه قبل
سیاسی ایران با کشورهای خارجی از جمله مصر از کارهایی است که دولت پهلوی اول به
بیان کرد که این عهدنامه مبنای روابط ایران و مصر بوده که دولت ترکیه در سال
این کار را انجام دهد،دولت ایران نیز حقوق ممتاز اتباع خود را در مصر لغو خواهد کرد.
دولت ایران این موضوع را نپذیرد اتباع مصر در ایران نیز باید از همهء امتیازهایی استفاده
میان دو کشور و بیان مفاد این عهدنامه،از سفارت ایران خواست تا مراتب را به اطلاع بازرگانان برساند و مقتضیات سیاست ایران را گوشزد کند و اینکه دولت ایران با لغو
اتباع ایران اظهار کردند که با امضای این عهدنامه زمینهء توهین به آنها فراهم شده است.
این در حالی بود که دیگر اتباع خارجی مقیم مصر امتیازهای خود را حفظ کرده بودند و
انعقاد این قرارداد سبب تشویق دیگر کشورهای همسایهء ایران برای لغو امتیازهای مشابه
سند شمارهء 2:موضوع این سند گزارش سفیر مختار ایران در مصر به وزیر خارجه
دربارهء نگرانی و نارضایتی اتباع ایران از انتشار خبر لغو امتیازهای ایرانیان مقیم مصر در
سند شمارهء 3:موضوع این سند گزارش سفیر مختار ایران در مصر دربارهء ملاقات و
سند شمارهء 5:این سند نامهء شماری از ایرانیان مقیم مصر به سفارت ایران در
مصر است که دربارهء موضوع انعقاد قرارداد و لغو امتیازهای اتباع ایران نوشته شده است.
هفتم آذر عهدنامه مودت و اقامت بین ایران و مصر امضا و قرار شده است بعد از تصویب"
(
, 
, 
)
