چکیده:
از جمله پیامدهای عمدهء شهرنشینی شتابان،گسترش فضایی شهرها و خورندگی روستاها و اراضی پیرامونی آنهاست که در مادر شهرهای منطقهای نمود گستردهای داشته است.این پدیده در ایران طی نیم قرن اخیر با برجستگی زیادی همراه بوده است.شهر سنندج،که مادرشهری منطقهای است،طی سه دهه اخیر رشد شتابانی در افزایش جمعیت و همچنین در گسترش سطح داشته،بهگونهای که خزش پیوسته این شهر طی دوره مذکور هشت روستا را با تمام زمینهای زراعی،باغی و مراتع پیرامونشان در بافت خود ادغام کرده است.علاوهبراین،خزش شهری منفصل این شهر منجر به تورم جمعیتی و رشد روستاهای پیرامونی شده است.از میان روستاهای پیرامونی شهر،دو روستای نایسر و حسنآباد بیشترین میزان رشد جمعیت را در قیاس با دیگر روستاها داشتهاند،که به عنوان نمونه موردی این تحقیق برگزیده شدهاند.روش تحقیق در این مقاله مبتنی بر مطالعات اسنادی و میدانی وسیع،از جمله تکمیل پرسشنامههای خانوار و روستا،تعیین کاربری اراضی وضع موجود و گذشته و نظایر اینهاست.نتایج این تحقیق نشان میدهد که هرچند شهر سنندج مبدأ و مقصد همه مهاجران وارد شده به روستاهای نایسر و حسنآباد نیست،اما اکثر آنها به دلایلی چون فاصله کم روستاها با شهر،پایین بودن قیمت زمین و مسکن نسبت به شهر،سهولت دسترسی و امکان استفاده از خدمات شهری،در این روستاها سکنی گزیدهاند.درواقع این روستاها به منزله عرصهای تکمیلی برای کارکردهای شهر سنندج،بخشی از نقش سکونتی-خوابگاهی شهر سنندج را پذیرا گشتهاند.ازاینرو میتوان گفت که افزایش جمعیت، گسترش سطح و به تبع آن تغییر کاربری اراضی روستاهای نایسر و حسنآباد،درواقع بخشی از افزایش جمعیت و گسترش شهر سنندج بوده،که طی فرایند خزش شهری به صورت منفصل از شهر در روستاهای پیرامون آن اتفاق افتاده است.
خلاصه ماشینی:
"پژوهشهای جغرافیای انسانی،شماره 68،تابستان 1388 صص 135-119تغییرات کاربری اراضی روستاهای پیراشهری در فرایند خزش شهر روستاهای نایسر و حسنآباد سنندج محمد حسن ضیاء توانا-دانشیار گروه جغرافیا،دانشگاه شهید بهشتی حامد قادرمزی*-دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامهریزی روستایی،دانشگاه شهید بهشتی پذیرش مقاله:10/8/87 تأیید نهایی:23/2/88چکیده از جمله پیامدهای عمدهء شهرنشینی شتابان،گسترش فضایی شهرها و خورندگی روستاها و اراضی پیرامونی آنهاست که در مادر شهرهای منطقهای نمود گستردهای داشته است.
روستاهای ادغام شده در شهر سنندج طی دوره 1385-1355 (به تصویر صفحه مراجعه شود) منبع:براساس شناسنامه آبادیهای استان کردستان(1345 تا 1385)،و مطالعات میدانی 1387 محدودیت فضایی موجود درون شهر(بهویژه بالا بودن قیمت زمین)،فشارهای ناشی از آن را در نخستین مرحله به روستاهای مجاور شهر انتقال داده است که علاوه بر موارد یاد شده،خزش شهری سنندج در سی سال اخیر،منجر به تورم جمعیتی و رشد روستاهای پیرامونی نیز شده است.
تغییرات تعداد و نرخ رشد جمعیت روستاهای نایسر و حسنآباد طی دوره 1387-1355 (به تصویر صفحه مراجعه شود) منبع:براساس دادههای شناسنامه آبادیهای استان کردستان(1375-1355)و خانه بهداشت روستاهای نایسر و حسنآباد(1387-1380) از میان مجموعه عوامل اجتماعی،تغییرات جمعیت مهمترین عامل اثرگذار بر تغییر کاربری زمین است،تغییرات جمعیتی روستاهای مورد مطالعه تا سال 1365 افزایشی است و نرخ رشد آن روند متعادلی را نشان میدهد که میتوان آن را متأثر از نرخ رشد طبیعی جمعیت در دوره مذکور دانست.
تخریب باغ در روستای حسنآباد تابستان 1387 درواقع افزایش بسیار زیاد جمعیت روستاهای نایسر و حسنآباد،که درنتیجهء مجاورت با شهر سنندج و طی فرایند خزش شهر به این روستاها اتفاق افتاده،طی 12 سال منجر به تغییر کاربری 33/130 هکتار باغ،28/348 هکتار زمین زراعی و 93/107 هکتار مرتع در این روستاها شده است."