چکیده:
پرداختن به ابعاد اخلاقی انجام پژوهشهای تربیتی،در کنار توجه به ملاحظات محتوایی، ساختاری،ماهیتی و روششناختی آن اهمیت بسیار دارد؛چنانکه بیتوجهی به ابعاد و ملاحظات اخلاقی انجام و اجرای یک پژوهش میتواند زبانهای بسیاری را برای موضوعات یا آزمودنیهای مورد تحقیق به دنبال داشته باشد.این زبانها میتوانند اعماز افشای اسرار آزمودنیها،دستکاری در دادهها،ارایهی تفسیرهای غلط و مغرضانه، سوءاستفادهی سازمانها و مراکز مرتبط با تحقیق از دادهها یا تفاسیر و بهرهبرداریهای جانبدارانهی سیاسی،اقتصادی و اجتماعی باشند.پرهیز از زیانهای مذکور،از یکسو، مستلزم رعایت الزامات،اصول،قواعد و ملاحظات اخلاقی حاکم بر اجرای یک تحقیق،و از سوی دیگر،برخورداری افراد محقق از مجموعهای از صفات و فضایل اخلاقی مرتبط با انجام یک پژوهش است.پرداختن به این اصول،قواعد و فضایل از اهداف تدوین مقالهی حاضر است.
خلاصه ماشینی:
"در واقع،پرسشهایی چون:پیشفرضهای یک تحقیق کداماند؟سؤالات یک پژوهش چگونه باید تنظیم شوند؟آیا یک تحقیق لزوما باید فرضیه داشته باشند؟مبانی هستیشناختی،معرفتشناختی و روششناختی یک پژوهش تربیتی کداماند؟کدام رویکرد پژوهشی باید مبنا قرار گیرد:رویکرد پوزیتیویستی عینیتگرا و رئالیستی یا رویکرد ذهنیتگرایانه،ایدهآلیستی و تفسیری(بورل و مورگان،1979)؟ روشهای کمی معتبرند یا روشهای کیفی؟آیا اصولا میتوان از یک پژوهش صرفا کمی سخن گفت یا امکان انفکاک این دو نیست(هامرسلی،1998)؟ارتباطات ممکن بین تحقیقات کمی و کیفی چگونه است(برایمن،1984،ص 92)؟تفاوت ماهوی تحقیقات،در حوزهی علوم اجتماعی از جمله تحقیقات تربیتی با دیگر حوزهها کداماند(جکسون و کارتر،1991،ص 127)؟در سرلوحهی اقدامات و مطالعات مربوط به چگونگی انجام یک پژوهش تربیتی وجود دارند؛اما متأسفانه،کمتر به این سؤال اساسی پرداخته شده است که ابعاد اخلاقی انجام یک پژوهش تربیتی کداماند و برای انجام یک پژوهش تربیتی به چه ملاحظات اخلاقی(اعماز فلسفهی اخلاقی حاکم بر انجام یک تحقیق،اصول و قواعد اخلاقی و منشها و فضایل محقق)باید توجه شود؟تلاش این مقاله دستیابی به پاسخ سؤال اخیر است که محقق در توجیه عمل خود به آنها متوسل میشود.
اغلب برای جلب حمایت طیفهای مختلف سیاسی،یافتههای تحقیق گزینشی انتخاب میشوند و این امر مشکلات اخلاقی بسیاری برای محقق به وجود میآورد؛زیرا این یافتهها هرگز نمیتوانند پیش از استفاده،قطعی باشند و به منظور حصول اطمینان،حق اطلاع مردم حفظ شود و دوباره،این موضوع،مسئلهی ارزیابی پیامدهای انتشار مطالب را در مقابل حق اطلاع افراد مطرح میسازد که آیا بهتر است نتایج در اختیار عموم قرار گیرند و مردم حق دارند از انتخاب تحقیقات مطلع شوند یا این کار به صلاح جامعه نیست؟آنچه مسلم است، التزام محقق به هدایت و راهنمایی مردم در تفسیر یافتههای تحقیقات است."