چکیده:
با انقلاب اکتبر 1917 و تشکیل حکومت شوروی در روسیه،ملل ماوراء قفقاز(گرجیها، آذریها،ارامنه)جمهوریهای مستقل تشکیل دادند.اما بهعلت رقابت قدرتهای بزرگ در ماوراء قفقاز،بهرسمیت شناخته نشدن این جمهوریها در کنفرانس صلح پاریس(1919)،و ستیز و دشمنی میان خود این جمهوریها،حکومت بالشو یکی روسیه جمهوریهای آذربایجان،ارمنستان و گرجستان را یکی پس از دیگری درهم شکست و آنها را دوباره به قلرو روسیه ضمیمه کرد.ولی اکنون با فروپاشی اتحاد شوروی و توجهی که دول بزرگ غربی به ماوراء قفقاز و آسیای مرکزی دارند،چنین انتظار میرود که جمهوریهای تازه تأسیس آذربایجان،ارمنستان و گرجستان-با درسی که از سالهای 1920-1918 آموختهاند و درکی که از پیوندهای اقتصادی و ژئوپولتیک خود یافتهاند-به اختلافات دیرینه پایان دهند و از رقابت روسیه غرب برای حفظ استقلال خود استفاده کنند.
خلاصه ماشینی:
"دولت ایالات متحدهء آمریکا،درصورت تهدید شدن نفت خلیجفارس،ماوراء قفقاز را منبع دیگری برای تأمین انرژی خود میداند و خواستار این است که جمهوریهای سابق شوروی(آذربایجان،ارمنستان،گرجستان)را هم ازنظر اقتصادی و هم ازنظر سیاسی از روسیه جدا کند تا تشکیل اتحادیهای تحترهبری مسکو را غیرممکن سازد «کسپر و این برگر» (Cas par Weinberger) وزیر سابق دفاع آمریکا در مقالهای که در«هرالد تریبیون بینالمللی»انتشار یافت (Zurich,10-11 May 1997) نوشت:اگر مسکو موفق به تسلط بر بحر خزر شود این پیروزی،از توسعه ناتو برای غرب،بزرگتر است.
در کنفرانس باتوم(مهء 1918)،ترکها علاوه بر سرزمینهایی که در برستلی توفسک به آنها داده شده بود(یعنی قارص واردهان و باتوم)نواحی آخال کلک و آخال تسیخ را نیز مطالبه نموده و خواستار آن شدند که جمهوری فدراتیو ماوراء قفقاز با عبور نیروهای ترکیه از راه الکسار ندروپل و جلفا به خاک ایران برای جنگ با قوای بریتانیا،موافقت کند،و بدون آنکه منتظر جواب بمانند،در 15 مه نقل و انتقال نیروها را آغاز کردند (Ibid,pp.
III,No. 620 and No. 629) در پی اصرار مداوم حکومتهای گرجستان و آذربایجان و ارمنستان دایر به شناسایی رسمی استقلال این کشورها از سوی متفقین؛اظهار نگرانی شدید مقامات این سه کشور از حملهء ارتش سرخ به ماوراء قفقاز؛و تلگرافهای پیدرپی کمیسر عالی بریتانیا در تأیید این خواستها و نگرانیها؛همچنین،درپی تلگراف مورخ 6 ژانویهء 1920 سرپرس کاکس وزیر مختار بریتانیا در تهران(که در آن به ترس و نگرانی شدید اولیای امور تهران و مسئولان ایالات شمالی ایران،در نتیجهء افتادن بندر مهم«کراسنوودسک»در شرق دریای خزر به دست ارتش سرخ،اشاره شده بود (Documents:vol."