چکیده:
هدف:پژوهش حاضر،با هدف بررسی اثربخشی درمانگری رفتاری و شناختی-رفتاری بر کاهش نشانههای بالینی اختلال نارسایی توجه/فزونکنشی کودکان در طول زمان و در خلال موقعیتهای اصلی تظاهر نشانهها انجام گرفت.روش:در فرایند روششناختی،تعداد هشت آزمودنی از دو موقعیت آموزش ویژه انتخاب شدند.با استفاده از طرح تک آزمودنی با آزمودنیهای مختلف،نخست دادههای حاصل از مشاهده رفتاری مکرر هر آزمودنی در مرحله خط پایه گردآوری شد.سپس در مرحله درمانگری تعداد چهارآزمودنی تحت درمانگری رفتاری و چهار آزمودنی دیگر در معرض درمانگری شناختی-رفتاری قرار گرفتند.رفتار آزمودنیها بعد از مداخله درمانگری در جلسات مرحله پیگیری نیز مورد مشاهده دقیق قرار گرفت.یافتهها:نتایج حاصل از تحلیل نقاط دادهها در مراحل آزمایشی،کاهش نشانههای رفتار تکلیفگریز اختلال نارسایی توجه/فزونکنشی را در سه آزمودنی درمانگری رفتاری و چهار آزمودنی درمانگری شناختی-رفتاری در مرحله مداخله درمانگری نسبت به خط پایه نشان داد،اما تداوم اثربخشی در طول زمان مرحله پیگیری ملاحظه نشد.نتیجهگیری:یافتههای این مطالعه،الزامهایی را برای بررسی اثربخشی درازمدت درمانگریهای رفتاری و شناختی- رفتاری بر کاهش نشانههای بالینی اصلی اختلال نارسایی توجه/فزونکنشی و تعمیم آنها از موقعیت مدرسه محور به موقعیت خانه دارد.
Objective: The present study was conducted to examine the effectiveness of behavior therapy (BT) and cognitive-behavior therapy (CBT) on amelioration of attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). The effectiveness was studied during the time and within the basic settings in which the core symptoms are manifested.
Method: 8 subjects from two special education settings were selected. Multiple baseline design across subjects was utilized. Baseline data were collected through frequent observation of behaviors for each subject. In intervention phase، 4 subjects assigned to BT، and 4 others to CBT programs. Behaviors of subjects were also observed in follow-up phase.
Results: The Results obtained from analysis of data points in experimental phases indicated a significant amelioration in symptoms of off-task behaviors. The effects were observed for 3 subjects of BT and 4 subjects of CBT in intervention phase. However، maintenance of effects was not observed in follow-up phase.
Conclusion: The findings have implications to study long-term effectiveness of BT and CBT in treatment for the ADHD core clinical symptoms، and generalization of data from school-based setting to home environment.
خلاصه ماشینی:
یافتهها:نتایج حاصل از تحلیل نقاط دادهها در مراحل آزمایشی،کاهش نشانههای رفتار تکلیفگریز اختلال نارسایی توجه/فزونکنشی را در سه آزمودنی درمانگری رفتاری و چهار آزمودنی درمانگری شناختی-رفتاری در مرحله مداخله درمانگری نسبت به خط پایه نشان داد،اما تداوم اثربخشی در طول زمان مرحله پیگیری ملاحظه نشد.
هدف کلی پژوهش حاضر،بررسی اثربخشی و سطح کارایی درمانگریهای رفتاری(بهطور اخص تقویت افتراقی رفتارهای ناهمساز)و شناختی- رفتاری(بهطور اخص خود بازبینی رفتار)در کاهش نشانههای اصلی اختلال نارسایی توجه/فزونکنشی (سه نشانه اصلی بیتوجهی،فزونکنشی و برانگیختگی)و تداوم تأثیرات درمانگری است؛در صورت اثربخشی این رویآوردها،میتوان استفاده از آنها را به روانشناسان توصیه کرد ویا به معلمان و والدین آموزش داد.
در پژوهش حاضر از طرح پژوهش«تک آزمودنی چند خط پایهای با استفاده از آزمودنیهای مختلف24»استفاده شده است؛بدین ترتیب،نخست شرایط خط پایه هر آزمودنی برای نشانههای بالینی طی جلسات سنجش متعدد تعیین شد،سپس در طی یک دوره زمانی،مداخله درمانگری رفتاری(تقویت افتراقی رفتارهای ناهمساز)برای یکی از افراد آزمودنی(آزمودنی اول)آغاز شد؛در مرحله بعد، مداخله برای آزمودنی دوم،سوم و در نهایت برای آزمودنی چهارم اعمال شد و تأثیرات روش مداخله بر کاهش نشانهها مورد بررسی قرار گرفت،متعاقب آن یک دوره پیگیری وجود داشت که در ان رفتار فرد در شرایط طبیعی(بدون مداخله)مورد مشاهده واقع میشد.
چنانچه در نمودار 5 نشان داده شده است، استفاده از درمانگری شناختی-رفتاری موجب کاهش نشانههای تکلیفگریز اختلال نارسایی توجه/ فزونکنشی در آزمودنی پنجم شده است(الگوی کلی کاهش در مرحله مداخله درمانگری نسبت به مرحله خط پایه دیده میشود).
بهطور خلاصه،براساس نتایج حاصل برای آزمودنیهایی که تحت مداخله درمانگری شناختی-رفتاری قرار گرفتهاند،میتوان گفت درمانگری شناختی-رفتاری موجب کاهش چشمگیر در تظاهر نشانههای اختلال نارسایی توجه/ فزونکنشی شده است ولی آثار مداخله درمانگری در طول زمان(مرحله پیگیری)دیده نمیشود.