چکیده:
بیش از 1200 سال از ظهور و پیدائی تصوف و عرفان و ادبیات آن میگذرد.در این مدت،سؤالی که همیشه مطرح بوده و در این مقاله نیز نویسنده در جستوجوی پاسخ آنست اینکه،آیا این مقوله آسمانی است، نورانی،ربانی،و حیانی و در یک جمله حقیقی و ماندگار است یا آنکه امری بشری،زمینی و در نتیجه نسبی،غیر حقیقی و ناپایدار است؟ برای دستیابی به پاسخ این سؤال ابتدا نظر بزرگان اهل عرفان بعد علماء اهل سنت و تشیع و سرانجام محققان معاصر طرح و مورد ارزیابی واقع شده،آنگاه نویسنده براساس تعریفی که اصلا از جانب لوئی ماسینیون ابراز شده و توسط پل نویا باثبات رسیده است،بحث را به سامان رسانده نتیجه میگیرد که تصوف و ادبیات عرفانی در تحلیل نهائی،زمینی و حاصل تاویل گزارههای دینی با زبانی هنری و در حقیقت نوعی پلورالیزم معرفتی است. تصوف،عرفان،ادبیات عرفانی،تأویل،تأویل هنری،پلورالیزم معرفتی قدر مجموعهء گل مرغ سحر داند و بس که نه هرکو ورقی خواند معانی دانست حافظ
خلاصه ماشینی:
"ابن جوزی که از منتقدان سرسخت تصوف در قرن ششم است در کتاب مشهور خود موسوم به«تلبیس ابلیس»فهرست بلند بالایی از بزرگان صوفیه داده است از کسانیکه به خاطر حرفهایی که میزدهاند،توسط علما اهل تسنن تکفیر یا از شهر اخراج شده و گاهی هم (1)حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه،به تصحیح مدرس رضوی،ج 2،ص 745،چ خاور اصل بیت سنائی این است:یک سخن زین و عالمی دانش همچو«قرآن پارسی»خوانش سنائی در ابیاتی پس از بیت مذکور باز در اهمیت کتاب خود چنین میگوید: و آنکه باشد سخنشناس و حکیم همچو قرآن نهد ورا تعظیم «ص 747 بیت 4» (2)تذکره الحفاظ،شمس الدین محمد الذهبی،طبع چهارم،حیدر آباد دکن،همچنین برای اقوالی شبیه به آن نگاه کنید به طبقات المفسرین،سیوطی،ص 31،طبقات الشافعیه،سبکی ج 3،ص 60-62 (3)دنبالهء جستجو در تصوف ایران،استاذ زرینکوب،ص 23 ؟؟؟بود ؟؟؟سط عبد الله بن عبد الحکم که قاضی القضات مصر بود تکفیر شد و او خونش را هدر اعلام ؟؟؟د و گفت:«ذو النون به خاطر حرفهایی که میزند،زندیق است 2-ابو سلیمان دارانی،او از دمشق اخراج کردند چرا که میگفت:«من ملائکه را میبینم و با اینها حرف میزنم» ؟؟؟علمای دمشق او را تکفیر کردند 3-احمد بن ابی الحواری،او در دمشق بود تکفیر شد و ؟؟؟بور گشت فرارا به مکه آید."