چکیده:
مجموعه بناهای بسطام یکی از مجموعههای مذهبی و تاریخی ایران در دورهی اسلامی است که ساخت آن از قرن سوم هجری آغاز شده و بناها در دورهی سلجوقی،ایلخانی،تیموری،صفوی و قاجار ساخت و مرمت گردیده است.این مجموعه دارای نقوش تزییناتی اسلیمی،هندسی و کتیبه(کوفی،ثلث و نستعلیق)میباشد که متأسفانه با تمام شکوه و قدرت معماری و تزییناتی،مورد بیتوجهی و عدم اطلاع رسانی لازم واقع شده و کمتر نامی از آن در کتابها برده شده است. نقوش تزییناتی مجموعه،بسیار غنی و در عین حال استادانه بوده و دارای قابلیت فراوان در هنر ترسیمی امروز است.
خلاصه ماشینی:
فرمهای طاق مانند پایین نقشها فضای بیشتری را به خود اختصاص دادهاند که دارای نقوش هندسی دایره،مستطیل و پنج ضلعی میباشند که از تکرار و روی هم قرار گرفتن این اجزا نقوش هندسی دیگری مابین آنها ایجاد گردیده که باعث تعدد نقشها و پر نمودن فضای مثبت مجموعه شده است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) 1-نقوش مقرنس دالان ورودی اولجایتو،بسطام،ایلخانی،دوره اولجایتو، نگاه کنید به تصویر الف در کنار این نقوش نقشهای هندسی زیبایی به فرم کلمه[لا]همراه با نقوش گیاهی اسلیمی مانند که دو سر حروف را شامل گردیده وجود دارد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود)2-نقوش مقرنس دالان ورودی اولجایتو،بسطام،ایلخانی،دوره اولجایتو،نگاه کنید به تصویر ب اکثر نقشها،به خصوص نقوش گیاهی موجود در هر طاق در دو طرف،کاملا قرینه کار شده است،در برخی موارد این قرینگی کمتر دیده میشود،شاید در اجزای یک برگ یا گل،کمی تفاوت مشاهده گردد که آن را میتوان اجرای کار دستی هنرمند دانست که نقشها به علت مقعر بودن طاقها قالبی نبوده و نقش به وسیلهی دست ایجاد شده است.
نقشهایی سادهتر از بقیهی نقوش در درون آنها قرار گرفتهاند که شامل نقشهای گیاهی و هندسی میباشند (تصاویر 4 تا 6) (به تصویر صفحه مراجعه شود) نقوش مقرنس دالان ورودی اولجایتو،بسطام،ایلخانی،دوره اولجایتو، نگاه کنید به تصویر الف نقشهای گیاهی شامل نقشهایی میباشند که از فرمهای گل، برگ،غنچه و ساقه گیاهانی چون گل سرخ،انار،نیلوفر آبی،پیچکهای انگور،برگهای نخل،گلهای چند پر یا بادبزنی تشکیل شده است که همگی،فرمهایی تجریدی از نمونههای اصلی خود میباشند که در قالب نقش اسلیمی ظاهر گردیدهاند.