چکیده:
در این پژوهش،انسان از بعد ماهیت،آزادی و اختیار،مسئولیت،خودآگاهی و انسان کامل از دیدگاه دو مکتب اسلام و وجودگرا بررسی شده است.اسلام انسان را موجودی دو بعدی با فطریات و سرشت مشترک و آزادی و اختیار در انتخاب سرنوشت خویش معرفی میکند؛ اما مکتب وجودگرا برای انسان هیچگونه سرشت مشترکی قایل نیست و آن را مغایر با آزادی فردی میداند.مکتب وجودگرا آزادی را حق انسان دانسته،با داشتن همین آزادی،او میتواند سرنوشت خود را آن طور که میخواهد،بدون هیچ معیار خاصی تعیین کند و در نتیجه،او فقط در مقابل خود مسئول است؛در حالی که مکتب اسلام آزادی را حق انسان میداند تا با انتخابهای خویش و بر اساس الگوی معرفی شده(انسان کامل)سرنوشت خود را تعیین کند و در نتیجه،در مقابل خدا،خود و خلق مسئول و پاسخگوست.مکتب اسلام به اجتماع توجه دارد و توجه به فرد در بطن جامعه است و با تکروی و خودمحوری مخالف است؛در حالی که وجودگرایان ملحد فردگرا بوده،تأمین منافع فردی را اصل میدانند و در واقع فردپرور هستند و به کل و منافع جمعی کمتر توجه دارند.
خلاصه ماشینی:
"انسان چیست؟ ماهیت او چگونه ساخته میشود و چه مرتبهای از هستی دارد؟از نظر سارتر(به عنوان یک اگزیستانس)،انسان هنگام تولد هستی دارد و بیماهیت است و زمانی که خود را انتخاب کرد و به حقیقت هستی یعنی هستی مطلق نزدیک شد،به معنی واقعی هستی پیدا میکند-او در این قسمت،تا حدودی،به مثل افلاطونی به شکل استعارهای توسل میجوید-میتوان گفت هستی مطلق مانند،مثل افلاطونی است که در این جهان،از حالت بالقوه،به صورت بالفعل و هستی برای خود درآمده.
او میگوید ما انسانها برای هیچ هدفی خلق نشدهایم؛بلکه فقط میدانیم که وجود داریم؛ پس باید تصمیم بگیریم از خود چیزی بسازیم و در این ساختن خویش و شکل دادن به ماهیت انسانی خود،کاملا آزاد و مختاریم(استونس،1368،ص 135).
3. آزادی و اختیار مکتب وجودگرا معیار کمال انسانی و در واقع،جوهر انسان و ارزش ارزشهای انسان را آزادی میداند و معتقد است انسان تنها موجودی است که در این عالم،آزاد آفریده شده است؛یعنی محکوم هیچ جبر و ضرورتی نیست و به تعبیری که پیشینیان میکردند،انسان در عالم خلقت،یک موجود مختار است؛نه مجبور.
این به آن معنی است که در انسان،توانایی و استعداد رسیدن به صفات الهی وجود دارد و او میتواند به مقام قرب الهی رسیده،جانشین خدا در زمین گردد؛اما وجودگرایان معتقدند انسان برای هیچ هدفی خلق نشده است؛بلکه او فقط وجود دارد؛ پس باید تصمیم بگیرد تا از خود چیزی بسازد و در این ساختن و شکل دادن به ماهیت انسانی خود،کاملا آزاد و مختار است."