سید احمد خان پیشتاز در بیداری مسلمانان شبه قاره مقاله

"سرسید احمد خان‌ با مراجعت از انگلستان بمیهن خویش برای ملت اسلامی‌ شبه‌قاره احساسات نوین و مهم را بطور ارمغان آورده بود و برملا اظهارنظر کرد که مسلمانان فرهنگ اروپائی و نحوهء آموزش و تربیت اروپائیان را مورد استفاده قرار بدهند. و بهمین جهت توجهات خویش را کاملا بانتشار فرهنگ اروپائی‌ و مجهز کردن همکیشان خود با برگ و ساز علم و دانش‌ مبذول کرد و جهت تأسیس موسسهء علمی مدرن انجمنی را تشکیل کرد که تحت انصرام و انتظام آن قرار بود که‌ موسسهء علمی در شهر بنارس تأسیس شود ولی چون مشار الیه‌ بشهر علیگره مأمور شد(در سال 1875 م)دانشکدهء فرهنگ‌ اروپائی را با اسلوب تدریسی دانشگاههای آکسفورد و کامبریج بنیان گذاشت که باعث رنسانس فرهنگی ملت مسلمان‌ شبه‌قاره شد وی از آموزش علوم دینی و اخلاقی هم صرف‌ نظر کرد و البته تعلیم علوم دینی و اخلاقی را هم براساس‌ طرز تدریسی مدرن رواج داد. اهالی هند بخصوص مسلمانان شبه‌قاره‌ بسال 1857 م بصورت جنگ آزادی قیام کردند و در نتیجه‌ از جانب انگلیسها مورد عتاب و زجر و شکنجه قرار گرفتند- در سال 1885 م حزب کنگرهء ملی هند تأسیس شد حزب‌ مزبور بنمایندگی کلیهء طبقات مردم مدعی بوده ولی شخصیت‌ بارز سرسید احمد باین حزب تمایل فکری نداشت و از حیث‌ یک سیاستمدار زیرک درک کرد که اوضاع وخیم مسلمانان‌ متقاضی نبوده که آنان در صحنهء سیاست وارد شوند."