چکیده:
داشتن رویکرد جمعی ما را به ابعادی از تربیت در کتاب نهج البلاغه هدایت میکند.آمادگی حضور در حیات جمعی مستلزم آگاهی و دانش است که مسئولیت را پرورش میدهد.بنابراین،علم با تجربه قرین میشود تا به«علم نافع»بدل گردد.نیل به آگاهی مستلزم درک تاریخی است تا فرآیند حیات که پایان آن زمان حال است در دایرهء آگاهی آدمی وارد شود.
اگرچه مفاهیمی نظیر«سرمایهء انسانی»و«توانمندیهای او»ظاهرا به شکل تازهای مطرح میشوند اما در آثار گذشتگان و از جمله در نهج البلاغه طرح شدهاند.انسان دارای تواناییهای عظیمی است که مقدمهء بروز آن«مسئولیت»او است و عامل اخیر در پرتو«مختار بودن»وی حاصل میآید و جامعه از این طریق به آگاهی میرسد.توأم شدن مسئولیت و آگاهی،موجبات ظهور«تعهد اجتماعی»را فراهم میآورد.ارتباطات زبانی ابزارهایی برای رسیدن به جامعهء موردنظر و تحرک اجتماعی را به دنبال خواهند آورد.از لحاظ تربیتی،منشأ این پویایی به شخصیت آدمی بازمیگردد که ضمن حضور اجتماعی کسب کرده است.در تفکیک نهادن میان تمدنهای مسیحی و اسلامی میتوان همین عوامل را به میان آورده و به درک دوران درخشان اولی و تاریکیهای دومی واقف شد.
خلاصه ماشینی:
"دانایی و آگاهی باید با عمل توأم باشد و در غیر این صورت بیحاصل است.
در مطالعه فرازهای نهج البلاغه درباره تعلیم و تربیت و توجه به علم و آگاهی به این نکته تفطن
در این حالت است که انسان براساس هنجار مسئولیت اجتماعی به دیگران یاری خواهد رساند
پیامهای تربیتی نهج البلاغه در ارتباط با مناسبات اجتماعی ناظر به این معنا است.
جریان علم در جامعه به واسطه تضارب آراء خواهد بود و این امر در دنیای جدید زمانی میسر
همه این زمینهها در طریق علم و آگاهی بیشتر قرار دارد و جامعه تعلیم یافته را به نحو
آنچه با توجه به این تعریف از تربیت اتفاق میافتد،همانا شکوفایی استعدادهای انسان است که
مهم توجه به سرمایه انسانی و توانمندیهای او است و دگرگونی اجتماعی اصولا توسط عامل انسانی پیشنهاد میشود و نه به عنوان پدیدهای خارج از اراده و اختیار انسانها.
امیر المؤمنین تربیت یافته این مکتب تمدنساز است که قطعا نمیتواند به عنصر خرد و
دیدگاه امیر المؤمنین دریافت عینیات اجتماعی و واقعیات تاریخی در جریان زندگی انسان است.
این سخن امیر از آنرو اهمیت دارد که حایز معرفتشناسی ویژهای است که میتوان آن را تحت
درک و فهم واقعیات زندگی انسان و عینیات اجتماعی و در واقع،آنچه امام برای دیگران از جمله فرزند خود به عنوان مقولهای تربیتی
امیر المؤمنین با آموزههای خود همواره درصدد تعلیم و پرورش آدمیان است چون به این نکته
نگارنده در این مقاله سعی نمود تا با استفاده از سخن امام،نشان دهد که در نهج البلاغه در ارتباط با بحث تربیت میتوان به رویکردی جمعی رسید."