چکیده:
باز نمایی خطوط کلی مبانی و روشهای مذاهب اهل سنّت در فهم آیات فقهی قرآن است. پس از عصر تابعین، فقه القرآن در حوزه فقهی اهل سنت، رو به رشد نهاد و ابواب فقه به صورت مستقل تدوین گردید و مذاهب اسمی اهل سنت شکل گرفت و باب اجتهاد مسدود شد. مذاهب اهل سنت با تلقی‌های نسبتا متفاوتی مرجعیت قرآن را در فقه قبول داشتند، مذهب حنفی دلالت عمومات قرآن را قطعی و تنها با سنت متواتر یا مشهور قابل تخصیص می‌دانست. مالکیان دلالت عمومات قرآن را قطعی شمرده و با خبر واحد، قیاس و اجماع قابل تخصیص می‌دانند، از این منظر اوامر قرآنی دلالت بر وجوب ندارد و آیات مربوط به نماز و زکات اجمال دارد. شافعی معتقد بود سنت متواتر هم مخصص قرآن واقع نمی‌شود ولی سایر علمای شافعی عمومات قرآن را قطعی نمی‌دانند. مذهب حنبلی در امر حجّیت قرآن همسان مذهب شافعی و مالکی است و ظاهریه اوامر و نواهی قرآن را بیانگر وجوب و حرمت می‌شناسند و قرآن را با مطلق خبر قابل نسخ می‌دانند. تفاوت مذاهب اهل سنت در مبانی یاد شده بر عمل استنباط آنان، اثر گذاشته و برداشت آنها را از آیات الاحکام گوناگون نموده است. برخی از دلایل تفاوت آرای اهل سنّت در فقه قرآنی عبارتند از: مراجعه به قرآن، مبانی استنباط فقه از قرآن، تبیین موضوعات فقهی قرآنی، اختلاف در فهم منطوق آیات و اختلاف در نسخ و بقای حکم.
تمام اهل سنت در مطالعات فقهی - قرآنی، لغت، ظواهر و سیاق قرآن، قواعد نحوی، اسباب نزول و سنت را ابزار غیر عقلی فهم آیات الاحکام می‌دانند. در پایان نیز به مبانی ویژه و غیر مشترک اهل سنّت اشاره شده است.
in this article, the historical background of quranic- jurisprudential discussions of sunni scholars, the status of the quran in the fundamentals of personal reasoning of different sunni sects, the difference in the sunnis"viewpoints in quranic jursprude ntial-quranic studies, such as, vocabulary, the denotative meaning of verses and their context, the characteristics of all sunni sects and the bases of their differences and finally the individualism of sunni jurisconsults are probed.
خلاصه ماشینی:
16 سنت (اعم از مسند و مرسل) که شامل آرای صحابه و تابعان نیز می شود، اجماع، مفاهیم، استحسان، استصحاب، مصالح مرسله، سد ذرایع، عرف و عمل اهل مدینه نیز ازمبانی پذیرفته شده این مذهب هستند،17 وی معتقد است که آیات مربوط به نماز وزکات دارای اجمال است 18 و اطلاق و عمومی ندارد تا به عنوان مصدر حکم مورد استناد قرار گیرند.
56 این دودیدگاه متفاوت درباره محدوده داوریهای فقهی قرآن روی مطالعات فقهی قرآنی این دو پیشوای مذهب اهل سنت و نیز آرای پیروانشان تأثیر گذارده است، زیرا براساس باور شافعی از آیات مربوط به نماز در فروعات گوناگون می توان استفاده کرد، ولی در فقه مالکی این آیات مجمل تلقی می شود وبه اطلاق و عموم آنها تمسکی صورت نمی گیرد.
) 58 بینش خاص مالک درباره بیانهای قرآنی و مراجعه اندک وی به تفسیر و تجزیه و تحلیل آیات قرآن، سبب شده است که اگر در موردی هم به قرآن تمسک جسته، از تضلع کافی برخوردار نباشد به عنوان مثال: مالک اعتقاد دارد که برده می تواند چهار همسر بگیرد وبرای اثبات این مدعا به ظاهر این آیه استدلال می کند: (فانکحوا ما طاب لکم من النساء مثنی و ثلاث و رباع) نساء/3 (با زنان ازدواج کنید، دو یا سه یا چهارهمسر بگیرید) این درحالی است که شافعی می گوید این آیه فقط به مردان آزاد، اجازه داشتن چهارهمسر را می دهد زیرا در ذیل همین آیه آمده است: ( فان خفتم ألا تعدلوا فواحدة او ما ملکت ایمانکم) اگر می ترسید عدالت را رعایت نکنید، تنها یک همسر بگیرید یا از زنانی که در تملک شمایند و کنیز به حساب می آیند.
(
, 
, 
)
