چکیده:
یکی از ویژگیهای بارز جهان اسلام از آغاز دههء 1350 ش به بعد رویکرد مجدد برخی از گروهها به اسلام و شکلگیری جنبشهایی بوده است که توسط پژوهشگران غربی به آنها عنوان بنیادگرایی داده شده است.رفتار سیاسی گروههای اسلامگرا در مطقهء خاورمیانه از رفتار خشونتآمیز تا مسالمتآمیز در نوسان بوده است. پاکستان نیز از جمله کشورهایی است که جایگاه مهمی در موضوع اسلام سیاسی دارد.اهمیت این کشور در این موضوع از یکطرف،به دلیل نقش اسلام و گروههای اسلامگرا در تحولات سیاسی پاکستان و از سوی دیگر،به دلیل فراهم ساختن بستر مناسب برای شکلگیری و رشد تفکرات بنیادگرایی از نوع طالبانیسم در این کشور و صدور آن به کشورهای همسایه است.به نظر میرسد محیط اجتماعی پاکستان،نقش اسلام در تحولات سیاسی این کشور،فعالیت طرفداران مکتب دیوبندی،وجود مدارس مذهبی و نقش قدرتهای خارجی به ویژه عربستان از عمدهترین دلایل رشد اسلام سیاسی رادیکال در پاکستان است. لذا به نظر میرسد محور اصلی این پژوهش،تبیین دو نکته باشد:اول،علل رشد اسلامخواهی در پاکستان و دوم،دلایل رویکرد برخی از گروههای اسلامگرا به رفتار خشونتآمیز.
خلاصه ماشینی:
"لذا باتوجه به چنین پیشینهای محور اصلی پژوهش حاضر را این سؤال تشکیل میدهد که علل رشد بنیادگرایی در پاکستان چیست؟و چرا رفتار سیاسی برخی از این گروهها از نوع خشونتآمیز است؟ علاوه بر سؤال اصلی،سؤالات فرعی زیر نیز در پژوهش مدنظر بوده است: *اسلام در تحولات سیاسی پاکستان چه نقشی دارد؟ *نقش مدارس مذهبی در رشد بنیادگرایی در پاکستان چگونه باید ارزیابی گردد؟ *فرقه دیوبدیه چه نقشی در تحولات سیاسی پاکستان دارد؟ *قدرتهای خارجی،به ویژه عربستان،چه نقشی در رشد بنیادگرایی در پاکستان داشتهاند؟ فرض اساسی این مقاله آن است که محیط اجتماعی پاکستان،استفاده ابزاری برخی از دولتهای پاکستان از گروههای بنیادگرا و رهبران آن همراه با مداخله دولتهای خارجی به ویژه عربستان از عمدهترین دلایل رویکرد گروههای اسلامگرا با تفکر طالبانیستی در پاکستان به رفتار خشونتآمیز بوده است.
سرکوب و فشار عامل دیگر تسهیلکنندهء انجام رفتار خشونتآمیز توسط گروههای رادیکال بنیادگرا در پاکستان،اتخاذ سیاست سرکوب و فشار توسط دولت در قبال آنها بوده است و برعکس،هرزمان که دولت از میزان سرکوب کاسته و با اتخاذ برخی سیاستها زمینهء مشارکت آنها در ساختار قدرت را فراهم ساخته،از میزان رفتارهای خشونتآمیز کاسته شده است؛برای نمونه،در دوران ژنرال ضیاء الحق و یا در دوران نوازشریف و حتی در اوائل حکومت پرویز مشرف که دولت از اعمال فشار بر گروههای اسلامگرا کاست و نسبت به آنها سیاست تحبیب قلوب و مشارکت اتخاذ کرد،میزان رفتارهای خشونتآمیز در پاکستان کاهش یافت،اما برعکس سیاستهای سرکوبگرانه پرویز مشرف در اواخر دوران حکومت خود و اصرار آصف زرداری پس از به قدرت رسیدن مبنی بر حذف تفکر طالبانیستی از صحنهء سیاسی پاکستان براساس وعدهء داده شده به آمریکا سبب رویکرد مجدد گروههای رادیکال اسلامگرا در پاکستان به رفتارهای خشونتآمیز گردید(ملازهی،6831،ص 36)."