چکیده:
هر شاعری برای آفرینش شعر خود از برخی تکنیکها و شگردها سود میجوید.یکی از این شگردها،رویکرد به ابداع واژه و ترکیبات بدیع است که از دید فرمالیستها،فراهنجاری واژگانی نامیده میشود.در این شیوه، شاعر برای ایجاد رستاخیز در زنجیرهء کلام،واگانی را وارد زبان شعر میکند که تا آن زمان وجود نداشته است.واژگان ابداعی،زمانی کارکرد هنری و زیباییشناسانه دارند که باعث سستی و رکاکت لفظ نشده و در همنشینی با سایر واژگان،از نوعی وحدت و انسجام نیز برخوردار باشند. شفیعی کدکنی(م.سرشک)از جمله شاعران نیمایی است که این شگرد در اشعارش نمود بارزی یافته است.به نظر میرسد احاطهء کمنظیر او بر ادبیات سنتی از سویی،ترکیبپذیر بودن زبان فارسی و انعطافپذیری آن از سویی دیگر،بستر لازم را برای ابداع واژگان جدید در اشعار او مهیا کردهاند.در این پژوهش،شیوهء ابداع واژگان در اشعار او مورد کندوکاو قرار گرفته و نشان داده شده که گنجینهء پربار لغات و ترکیبات تازه در اشعار او مدیون وسعت اطلاعات او و امکانات بیکران زبان فارسی است.
خلاصه ماشینی:
"اصوات یا صداها و کلمات و طرز ترکیب اصوات برای این ابداع شدهاند تا توجه را به سوی واژهها
طبیعی است وقتی شاعری این توانایی را دارد که مفاهیم تازهای را وارد شعر کند،نیازمند واژگان جدیدی هم هست.
بهطور کلی در این پژوهش،واژگان بکر و بدیع اشعار شفیعی کدکنی-12 دفتر شعری:
شفیعی بعد از دفتر سوم-از زبان برگ-روی داده است.
غالب واژگان بسیط شفیعی یا از واژگانی هستند که در شعر همهء شاعران به کار
آنها واژگان آرکائیستی میگویند-به خصوص در حوزهء اسم-زیاد است و به نوعی نشانگر پیوند
نمونههای دیگر از این نوع واژگان ابداعی در اشعار شفیعی عبارتند از:پیوندگار(همان،318)،
نمود این نوع ترکیب،در اشعار شفیعی کم است.
«انه»ترکیب شده و نوعی برجستگی به شعر زیر بخشیده است:
نکتهء دیگری که در واژگان مشتق شفیعی دیده میشود،مربوط به صفت تفضیلی است.
یا واژهء«بسیار»که قید کمیت است و شفیعی در شعر زیر آن را با تکواژ صرفی«تر»،آورده
1385:14)-نمود اینگونه واژگان در اشعار شفیعی زیاد است.
که در این شعر شاملو به کار رفته،نظر داشته است:
شفیعی از رهگذر این شگرد،چند مورد از زیباترین ترکیبات را وارد زبان فارسی کرده است.
مهمان کوچه کرده است(شفیعی کدکنی،1385 الف:437).
شفیعی کدکنی در شعر بالا،قطرات ریز باران شبانگاهی را به ستارگانی مانند کرده است که
شفیعی به کار رفتهاند نیز باید اشاره کرد که اکثر این فعلها،یا از افعالی هستند که در زبان
شفیعی کدکنی در زمرهء شعرای توانمند نیمایی است که فراهنجاری واژگانی در اشعار او برد
از آنجایی که زبان فارسی از گونهء زبانهای ترکیبی است بیشتر این ابداعات در حوزهء واژگان"