چکیده:
عبدالعظیم از مشاهیر سادات حسنی، در سدة دوم و سوم ه.ق می زیسته و و نسبش به امام حسن مجتبی (ع) می رسد. در نزد بسیاری از مردم و برخی از دانشمندان به شاه عبدالعظیم شناخته می شود. وی با اینکه خود از حسنیان است در دعوای خلافت ظاهری هیچگاه با آنان همسوئی نکرد و امامت پسر عموهای حسینی خود را خالصانه پذیرفت و در نتیجه خشم خلیفگان و کارگزارانشان را علیه خود بر انگیخت. برای در امان ماندن از نقشه های دستگاه خلافت ناگزیر پنهانی می زیسته و شهر به شهر می گشته تا سرانجام به شهر ری فرود آمد و با شیعیان آن دیار پنهانی تماس برقرار کرد. عبدالعظیم در شهر ری درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد. برخی از پژوهشگران برآنند که وی را در همانجا زنده بگور کرده اند. باورهای راستین مذهبی، دانش، روشن بینی و بویژه موضع عدالتخواهانه اش در برابر خلیفگان، از او شخصیتی نامدار پدید آورد که همواره توجه دانشمندان، مبارزان و ایرانیان را به خود جلب نموده است. در این نوشتار برآنیم که گوشه هائی از زندگی این مرد سرفراز ایران اسلامی را فرا روی پژوهندگان قرار دهیم.
خلاصه ماشینی:
"تاریخ ولادت عبد العظیم حسنی در کمتر جائی یاد شده است.
202 ق را حدس بیمدرک یکی از فضلا برای تاریخ تولد عبد العظیم شمرده است.
فرزندان ابو طالب که زنده به گور شدهاند،یکی عبد العظیم حسنی است که در شهر ری
دلایلی در دست است که نشان میدهد عبد العظیم بهنگام شهادت امام رضا(ع)
ابن بابویه صدوق به نقل از رویانی،از ملاقات عبد العظیم با امام هادی(ع)یاد کرده
هادی(ع)به ابو حماد رازی که از ری برای دیدارش به سامرا رفته بود،فرمود:«مشکلات خود را به یاری عبد العظیم در ری حل کن و سلام کن و سلام مرا به او برسان(نوری،3/614).
در همین رساله آمده است که عبد العظیم از ترس عمال خلیفه پنهانی شهر به شهر
صاحب بن عباد چنین آمده است:عبد العظیم قائل به توحید و عدل و کثیر الروایه بود و
جای تأسف بسیار است که تنگنظریها و تعصبها موجب از میان رفتن آن مجموعههای اختصاصی گردید و از عبد العظیم جز چند حدیث پراکنده در کتابهای
هفت حدیث از حدیثهای عبد العظیم را رویانی از او نقل کرده است.
نجاشی(ص 174)میگوید:همهء روایات عبد العظیم را رویانی از او نقل کرده است.
سهل بن جمهور نیز از عبد العظیم حدیث نقل کردهاند.
در رساله منسوب به صاحب بن عباد نیز کتابی بنام یوم و لیلة به عبد العظیم نسبت
عباد و در فهرست نجاشی(ص 174-173)،داستان دفن عبد العظیم چنین آمده است:
علی هادی(ع)دربارهء مقام علمی عبد العظیم نقل میکند و روایتی دیگر از امام حسن
حسن خان کتابی در شرح باورنامه عبد العظیم نگاشته است(آغا بزرگ،3/102).
چهار کتاب دیگر دربارهء عبد العظیم تألیف کرده است."