چکیده:
در این مطالعه به منظور شناسایی الگوهای زمانی-مکانی و پهنهبندی رژیمهای دمایی ماهانه کشور از روش مؤلفههای مبنا وت حلیل خوشهای استفاده شده است.تحلیل مؤلفههای مبنا از خانواده توابع متعامد تجربی است که میتواند الگوهای زمانی و قلمرو مکانی عناصر اقلیمی را توضیح دهد. تحلیل مؤلفههای مبنا منجر به شناسایی گروهی از مدهای تجربی میشود که هریک نمایندهی یک الگوی زمانی-مکانی هستند.به علاوه این روش راهی است برای کاهش حجم دادهها و تبدیل متغیرهای اولیه به چند مؤلفهی معدود که بتواند بیشترین پراش متغیرهای اولیه را توضیح دهد. اعمال تحلیل مؤلفههای مبنا بر روی ماتریس دادههای دمای کشور نشان داد که با سه مؤلفه میتوان 99/7 درصد از پراش دادهها را توصیف نمود.مؤلفهی اول که بالاترین پراش دادهها(95/3 درصد)را تبیین میکند،نشان داد که رژیم دمایی قلمرو تحت حاکمیت آن،یعنی سواحل جنوبی کشور،از خوزستان تا چابهار در تمام طول سال با بقیهی نقاط کشور تباین شدیدی دارد. با اعمال تحلیل خوشهای سلسلهمراتبی(پایگانی)و روش ادغام«وارد»بر روی نمرات مؤلفهها، سه قلمرو اصلی رژیم دمایی کشور مشخص شد که عبارتند از:قلمرو کوهستانی،قلمرو کوهپایهای و پست،قلمرو جنوب.
خلاصه ماشینی:
"علت اینکه مقادیر بارها در ماههای ژوئن،ژوئیه و آگوست کاهش مییابد،این است که در این ماهها دمای هوا در اکثر بخشهای کشور نسبتا بالاست و از تفاوت و تباین بین قلمرو مکانی مؤلفهی اول با دیگر نقاط ایران کم میشوددر کل باید گفت که این پهنه به لحاظ رژیم دمایی در تمام طول سال با سایر پهنههای کشور تفاوت دارد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 2:قلمرو مکانی نمرات مؤلفهی اول (مأخذ:نگارنده) (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 3:توزیع زمانی بارهای مؤلفهی اول (مأخذ:نگارنده) مؤلفهی دوم این مؤلفه تقریبا سه درصد از پراش دادهها را تبیین میکند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 4:قلمرو مکانی نمران مؤلفهی دوم (مأخذ:نگارنده) شکل 5:توزیع زمانی بارهای مؤلفهی دوم (مأخذ:نگارنده) مؤلفهی سوم این مؤلفه حدود 1/4 درصد از پراش دادهها را تبیین میکند و در مقایسه با مؤلفهی اول بسیار ضعیف است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 8:قلمروهای پهنهبندی شده دمای شبانهروزی(مأخذ:نگارنده) جدول 3:میانگین نمرات مؤلفهها به تفکیک قلمرو(مأخذ:نگارنده) (به تصویر صفحه مراجعه شود) قلمرو کوهستانی این قلمرو 73/4 درصد و تقریبا معادل 004616 کیلومتر مربع از مساحت کشور را در بر میگیرد و شامل بخشهایی از خراسان،البرز تا سواحل جنوب غربی دریای خزر، زنجان،آذربایجان،کردستان،همدان،مرکزی،اصفهان و شیراز میباشد و به دلیل اینکه کوههای خراسان،البرز،تالش،آذربایجان،زاگرس و حتی بخش کوچکی از کوههای کرمان را در بر میگیرد،قلمرو کوهستانی نامیده شده است.
خلاصه و نتیجهگیری انجام یک تحلیل مؤلفههای مبنا بر روی ماتریس همبستگی دادههای میانگین 05 ساله دمای ماهانه ایران با آرایش T ،روشن ساخت که سه مؤلفهی اصلی بیش از 99 درصد پراش دادهها را تبیین میکنند."