چکیده:
هدف از این مطالعه،بررسی و تحلیل سطوح توسعه و نابرابریهای ناحیهای در استان یزد طی سالهای 55،65 و 75 بوده است.روش پژوهش«توصیفی-تحلیلی»است که از مدلهای کمی و نرمافزارهای رایانههای استفاده شده است.بنابر بررسیهای صورت گرفته در سال 1355 ناحیهی یزد در شاخصهای فرهنگی،بهداشتی-درمانی،اقتصادی و تلفیقی،ناحیهی اردکان در شاخصهای جمعیتی و بافق در شاخصهای زیربنایی به عنوان برخوردارترین نوحی و ناحیهای تفت در تمامی شاخصها به عنوان محرومترین ناحیه شناخته شد. در سال 1365 ناحیهی یزد در شاخصهای جمعیتی و اقتصادی در اثر مهاجرت روستاییان به شهر و کاهش فرصتهای شغلی تنزل پیدا کرده بو ناحیهی بافق به دلیل گسترش و بهرهبرداری معادن به رتبهی بالایی صعود پیدا کرده است.در حالی که در سال 1375 در مجموع از 8 ناحیه در شاخصهای تلفیقی یزد برخوردار،چهار ناحیهی میبد،بافق،اردکان،تفت نیمهی برخوردار و سه ناحیهی مهریز، ابرکوه و طبس نواحی محروم استان را تشکیل میدادهاند. بررسیهای تحلیلی نابرابریهای ناحیهای در استان یزد طی سالهای 55 تا 75 نشان میدهد که مقدار این ضریب در تمامی شاخصهای مورد بحث به جز شاخصهای جمعیتی در سال 75 نسبت به سالهای 55 و 65 کاهش یافته است.کاهش نابرابریهای ناحیهای ناشی از تمرکززدایی کارخانهی صنعتی در استان یزد به شهرهای دیگر استان و ایجاد دانشگاههای مختلف در تمامی شهرها بوده است.بنابراین با ارایهی مکانیسم فرصت برابر برای تمامی نواحی استان و توسعهی نواحی،مطابق با توانمندیها و نیازهای جمعیتی و توجه به ظرفیتها و پرورش پتانسیلهای طبیعی و انسانی،میتوان به تعادلهای ناحیهای در پهنهی استان دست یافت.
خلاصه ماشینی:
"جدول 1 رتبهبندی نواحی استان در یزد شاخصهای مختلف در سال 5531 (به تصویر صفحه مراجعه شود) بر اساس تقسیمات سیاسی 5631 ناحیهی مهریز نیز به تعداد نواحی استان اضافه میگردد.
با نگاهی به جدول شمارهی 2 روشن میشود که در زمینههای شاخص جمعیتی تفاوت ناحیهای با تمرکز شدید جمعیت در مرکز استان افزایش چشمگیری پیدا نموده است،و به تبع آن شکاف توسعهی شاخصهای زیربنایی نیز تا حدودی عمیقتر گردیده است.
جدول 3:رتبهبندی نواحی استان یزد در شاخصهای مختلف در سال 5731 (به تصویر صفحه مراجعه شود) نابرابریهای ناحیهای در استان یزد در مباحث برنامهریزی توسعهی ناحیهای،وجود نابرابریهای ناحیهای امری اجتنابناپذیر است.
مقایسهی ضریب پراکندگی شاخصهای مختلف نواحی استان در سالهای 5531،5631،5731 حاکی از آن است که مقدار این ضریب در تمامی شاخصهای مورد بحث به جز شاخصهای جمعیتی در سال 57 نسبت به سالهای 56 و 55 کاهش یافته است(جدول شماره 4).
جدول 4:مقایسه ضریب پراکندگی شاخصهای توسعه در سال 55،56،57 (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:نگارنده پیشبینی اولویت توسعهی نواحی با بهرهگیری از نرمافزار رایانهای Spss و استفاده از مدل رگرسیون چندمتغیره میتوان اولویت توسعهی نواحی استان یزد را بر اساس امتیاز شاخصها محاسبه و ارایه نمود.
بررسی تخمینی میزان نابرابریهای ناحیهای نشان میدهد که مقدار این ضریب در تمامی شاخصها به جز شاخصهای جمعیتی در سال 57 نسبت به سالهای 56،55 کاهش یافته است افزایش تمرکز در شاخصهای جمعیتی مورد مطالعه ناشی از مهاجرت شدید روستاییان و شهرهای کوچک به مرکز استان بوده است."