چکیده:
سندرم فرسودگی شغلی پدیدهای عمومی و فراگیر است که حتی بر سبک کلی زندگی فرد نیز اثر میگذارد.این پدیده با فشارهای روانی ارتباط نزدیکی دارد (Faber,1983) و بیشتر در مشاغلی مشاهده میشود که فرد ساعات زیادی را در تماس نزدیک با سایر افراد میگذراند (Maslach,1993) .فرسودگی شغلی یکی از نتایج استرسهای گوناگونی است که بصورت علائم جسمانی(سردرد،زخم معده)،علائم روانی(افسردگی،خشم)و علائم رفتاری (افت کاری،غیبت)ظاهر میشود (Russel,1987) .
امروزه هرفرد در هرموقعیت و مکانی که باشد،درجاتی از فشارهای روانی یا استرس را در محیط کار احساس میکند و این واقعیت،امری ملموس و غیر قابل انکار در سازمانهای مدرن امروزی است.سلامت روانی افراد یکی از ویژگیهای مهم و موثر در روانشناسی سازمانی و روابط انسانی است و منبع تنیدگی حرفهای و سازمانی به عواملی مانند شغل فرد،نقش سازمانی فرد،ساختار و جو سازمانی،جریان پیشرفت حرفهای،روابط حرفهای یا رویارویی با کار بستگی دارد.
مازلاک یک مفهوم سهبعدی از فرسودگی شغلی شامل مؤلفههای خستگی هیجانی،مسخ شخصیت و احساس کاهش کفایت شخصی ارائه نموده و ابزاری نیز برای سنجش این سه مؤلفه بدست داده است.اعتبار و روایی این ابزار در ایران نیز مورد بررسی قرار گرفته است،اما غالب پژوهشهای انجام شده مربوط به مراکزی مانند سازمانهای بهداشتی و درمانی و آموزش و پرورش بوده است و این پدیده در مراکز صنعتی و تحقیقاتی چندان مورد بررسی قرار نگرفته است.در مقاله حاضر ابتدا آخرین یافتههای علمی مربوط به این سندرم و نشانگان آن تشریح شده و در ادامه تفاوت وضعیت موجود با وضعیت مطلوب منابع انسانی مراکز یاد شده و راهکارهای مقابله برای کاهش این اختلال به تصویر کشیده شده است.
خلاصه ماشینی:
"نتایج تحقیق نشان میدهد که جنسیت افراد تحت تأثیر مؤلفههای خستگی هیجانی و مسخ شخصیت نیست و از این دو بعد منابع انسانی مؤسسه مردان و زنان یکسان بوده و دچار فرسودگی شغلی نیستند،در مورد مؤلفه سوم یعنی احساس کاهش کفایت شخصی نیز هردو جنس تقریبا"دچار فرسودگی شغلی هستند و نوع جنسیت در این خصوص تاثیری نداشته است.
راهکارهای اجتناب از فرسودگی شغلی در مراکز تحقیقاتی یکی از نتایج مطالعه انجام شده که در بخش قبلی به آن اشاره شد این بود که مؤلفه" احساس کاهش کاهش کفایت شخصی"مهمترین مؤلفه فرسودگی شغلی در میان پژوهشگران است، بنابراین مدیران علاقهمند به سلامت جسمی و روانی پژوهشگران خود باید برای پیشگیری از آن به این راهکارها عمل نمایند: 1-مؤلفه"احساس کاهش کفایت"منابع انسانی در همه سطوح تحصیلی و با سابقه کار مختلف در میان پژوهشگران وجود دارد.
12-با توجه به اینکه عوامل استرسزای محیط کار پژوهش،از عوامل ایجادکننده فرسودگی شغلی هستند و از طرفی بکارگیری شیوههای نوین مدیریت میتواند موجب کاهش (و در صورت عدم کاربرد افزایش)استرسهای شغلی گردد پیشنهاد میشود به منظور افزایش توان مدیران در پرداختن به مسائل و مشکلات محققان و حداکثرسازی کارایی و اثربخشی آنها،کارگاههای آموزشی ویژه مدیران تشکیل و در این کارگاهها مسایل و ابعاد روانشناختی مربوط به منابع انسانی و عوامل آسیبرسان به کارایی و سلامت روانی و همچنین عوامل افزایش کارایی و بهداشت روان با تاکید بر جنبههای علمی و کاربردی مورد بحث و بررسی قرار گیرد."