چکیده:
ویس و رامین، اثر برجستهی فخرالدین اسعدگرگانی، منظومه سرای قرن پنجم است. به عقیدهی دهخدا این افسانهی ایرانی یکی از قدیمیترین داستان های عاشقانه است که از پهلوی به فارسی ترجمه شده. در میان شخصیت های این منظومه موبد نقش بارزی دارد. شخصیت رشد نیافته و منفی او از خلال رفتارهای غیر معقول و غیرمنطقیاش نمایان میشود. در این مقاله برآنیم تا براساس روانشناسی تحلیلی یونگ، شخصیت موبد وعلل روانی برخی اعمال وی را بررسی کنیم. یونگ شخصیت آدمی را به دو منطقهی کلی «ضمیر خودآگاه» و «ضمیرناخودآگاه» تقسیم میکند. وی معتقد است ضمیر ناخودآگاه از دو بخش ناخودآگاه فردی و جمعی تشکیل شده است. ناخودآگاه جمعی (collective unconscious) شامل مواد و اجزایی است که کهن الگو(Archetype) نامیده میشود. سایه(Shadow)، آنیما(Anima) و آنیموس(Animus) و خود(Self) مهم ترین کهن الگوها هستند که در روان آدمی مجال بروز مییابند و رفتارهای او را تحت تاثیر قرار میدهند. در این مقاله مهمترین عامل تاثیرگذار در رفتارهای موبد، بروز آنیمای منفی تصور شده است که مانع از ارتباط وی با "خود" به عنوان عامل بلوغ شخصیتی است. زود رنجی، مردد بودن، ترس از حوادث، روی آوردن به اعمال بی ارزش و ناپسند، غیرمنطقی بودن، زن صفتی و دچار آمدن به مکر زنان از مشخصات آنیمای منفی است که تاحدودی در رفتار و شخصیت موبد نیز دیده میشود.
خلاصه ماشینی:
"بخور سوگند و ز تهمت برستی روان را از ملامت ها بشستی (همان: 200) موبد بدین وسیله سعی دارد حیثیت بر باد رفته و شخصیت شکسته خود را بازیابد و به خود بقبولاند که اتفاقی نیفتاده است؛ اما ویس و رامین که بر گناه خود واقفند، در زمانی که همه چیز مهیاست، فرار میکنند: که او سوگند ویسه خواست دادن دل از بند گمانی برگشادن چو ویس ماه پیکر را طلب کرد زمانه روز او را تیره شب کرد همی جستش ز هر رو یک شبانروز به دل در آتشی مانده خرد سوز (همان: 208) با همهی این ها، موبد همچنان دلباخته و اسیر ویس است و برای پیدا کردن او، پنج ماه تاج و تخت شاهی را رها می کند و تنها و آواره در دشت و کوه به دنبال ویس میگردد: بشد تنها به گیتی ویس جویان ز درد دل زبانش ویس گویان (همانجا) به عقیدهی یونگ، همچنین، «روح زنانه در این حالت به شکل حالات خشم آگین، غمناک، مردد، ناامن و بسیار حساس نمایان میشود."