چکیده:
جنگ مرتضی قلی خان شاملو در زمان شاه عباس دوم در سال 1069 هـ.ق گردآوری شده و حاوی 108 یادداشت و شعر یادگار گونه است که مرتضی قلی خان و سپس عدهای از کاتبان و خطاطان بنابر ذوق شعری و ادبی خود از شاعران و نویسندگان دیگر نقل کردهاند.این جنگ به لحاظ نسخهشناسی و تفاوت در رسم الخط و شیوهء کتابت مرسوم در قرن یازدهم هجری اهمیت دارد.همچنین مطالب آن شامل مباحث عرفانی و حکمی،احادیث،حکایات،پند و اندرز،مسائل هندی نجوم،پزشکی و اشعار است که به خط نستعلیق و شکسته نستعلیق نگاشته شده است. این مجموعه دارای 36 رسالهء ناشناس و 63 اثر از نویسندگان و شاعرانی است که اسامی آنها در این جنگ ذکر شده است.
خلاصه ماشینی:
"گذاشتن رکابه برای زودیابی مطلب،اما به صورت بسیار محدود نتیجه به نظر نگارنده آنچه در مجموعهء جنگ شاملو قابل تأمل است،گذشته از بیان بسیاری از مطالب و اشعار دستکاری شده به سبب تعصبات مذهبی شیعی حاکم بر آن روزگار که در برخی از موارد حتی توهین و لعن علنی نیز شده و حقیر به سبب رعایت ادب و دوری از اختلاف و حفظ وحدت از ذکر آنگونه مطالب خودداری مینمایم،لیکن از شخصیت و هنرمندی مرتضی قلی خان که صاحب سیف و قلم بوده نمیتوان گذشت؛به ویژه در غزلسرایی با آنکه در دورهء صفوی چندان بازار و رونقی نداشته اما در نوع خود از تازگی خاصی برخوردار بوده است؛اگرچه در بسیاری از اشعارش تقلید از بزرگانی چون حافظ،نظامی،مولانا و...
-باده در پیمانه کردی عاقبت عقل را دیوانه کردی عاقبت -جام می ز ساقی دورانم آرزوست کاو حضر ره که چشمهء حیوانم آرزوست -دمی که جام وصالت شود حوالهء ما برابر است به عمر هزار سالهء ما -به خاک سینهء ما نسیم درد وزید شکفته شد گل نسرین زداغ لالهء ما و آخر کلام اینکه مرتضی قلی خان شاملو نیز چون هر عاشق دل سوختهء دیگر، چنانچه در اشعارش پیداست،دلش لبریز از شوق وصال و چشمش به راه معبودی است که سرتاسر وجودش غرق نور است و صفای قدمش از جنس بلور،دلش در انتظار ظهور میتپد و بیپروا میگوید: آرزوی مهدی آخر زمان دارد دلم همچو بلبل ناله بهر گلستان دارد دلم تا کنم جان را نثار مقدم آن شاه دین روح در پرواز سیر لامکان دارد دلم صوقت آن آمد که از عارض براندازد نقاب این خبر از گردش هفت آسمان دارد دلم (ص 26-هامش) و تا پایان عمر هم کاسهء سر خود را پر زصدای عشق میداند و لبش با این بیت مترنم میشود که: چه نغمه بود ندانم نواخت مطرب عشق که کاسه سر ما خاک گشت و پر زصداست پینوشتها -------------- (1)."