خلاصه ماشینی:

"اما عقیده پایدار جدایی‌ناپذیری دین و سیاست(جامعه دینی و سیاسی)در ساختار مدیریتی اسلامی بدین معنا نیست که دین‌ و دولت را نمی‌توان از یکدیگر تفکیک کرد با این دو در ذهن یک مسلمان دوره میانه‌ از یکدیگر جدا نبوده‌اند؛در عربی کلاسیک‌ نبود واژه‌ای برای«دولت»(حکومت)چندان‌ اهمیتی نباید داشته باشد؛این نظریه با کمک‌ مفاهیم جامعه،حکومت یا خلافت روشن‌ می‌شود. اما یکسان انگاشتن امت و دولت ناشی از نوعی سوءفهم یا به تعبیر دیگر تفسیر یکجانبه از وضعیت مسلمانان است، بدین معنا که موجودیت سیاسی و دینی‌ جامعه،خاصه در زمان خلافت(زمانی که‌ دولت عملا به تعبیری عامل کمک‌کننده یا سازمان خدماتی است که جامعه را نه اداره‌ و کنترل بلکه حفاظت می‌کند)منطبق‌ می‌شود. اما از نقطه‌نظر جامعه،یک هدف،فی نفسه تا آنجا مد نظر است که جامعه برای تحقق خود به‌ آن نیاز دارد و قوت آن از راه عظمت اسلام‌ به عظمت و شکوه خداوند می‌انجامد دولت‌ اسلامی را می‌توان یکی از مظاهر بیرونی تأیید الهی دانست که با وجود خود،کافران را به دین‌ دعوت می‌کند اما با دین یکی نیست. یک قوم،یک ملت یا یک فرد برای اینکه‌ احساس اعتماد به نفس کند،طبیعی است که به دنبال چهره و شخصیتی می‌گردد که بدان‌ تکیه کند وگرنه چه فرقی می‌کند که ناصر خسرو بلخی باشد یا مثلا اصفهانی وقتی که‌ اندیشه‌اش نه تنها به همه فارسی زبان‌ها بلکه به تمام انسان‌ها می‌رسد؟ اگر ترک‌های ترکیه هزار سال دیگر هم بگویند مولوی ترک بوده است،بگذارید بگویند اما غم چه‌ را باید بخوریم وقتی دیوان شمس،مثنوی،فیه مافیه و نامه‌های مولانا اکثرا به زبان فارسی و خط فارسی ات؟یک قوم زمانی می‌تواند شاعر،نویسنده یا اندیشمندی را از آن خود بداند که او چیزی‌ به میراث مشترک فکری،زبانی یا فرهنگی آنها افزوده باشد."