چکیده:
میان عددشناسان آیات قرآنی اختلاف و تردیدی در حجم قرآن کریم وجود ندارد و همگی بر این نکته اتفاق و اجماع دارند که عدد آیات قرآن به 6240 آیه نمیرسد؛ حال آن که صحیحۀ هشام بن سالم، در ظاهر دلالت دارد که قرآن دارای هفده هزار آیه است. این حدیث با ظاهر شاذ خویش کجفهمیها و معضلاتی را پدید آورد. این مقاله به پژوهش در مفاد حدیث هشام، با توجه به وجه مورد اتفاق در شمار آیات قرآن کریم، میپردازد و بحث را در دو فصل سامان میبخشد: یکم: صحیحه هشام و شمار آیات، دوم: راههای حل مشکل حدیث هشام. در فصل دوم نیز سه راه حل بررسی میگردد: 1. تأویل حدیث، 2. درنگ در نسخه حدیث، 3. درنگ در حجیت حدیث.
خلاصه ماشینی:
4 تنافی ظاهر صحیحه با شمار آیات بررسی متن و اسناد حدیث کلینی به تعلیق بر اسنادش نقل میکند از: علی بن الحکم، عن هشام 5 بن سالم، عن أبی عبد الله(، قال: «إن القرآن إذا جاء به جبرئیل( إلی محمد(، سبعة عشر ألف آیة.
راههای حل مشکل حدیث هشام صورت اجمالی و ترتیب منطقی راهحلهای مورد نظر این است که اگر تصدیق متن و مفاد حدیث، با حفظ مفاد ظاهر آن و یا با تأویل آن بر وجهی صحیح، ممکن بود، حدیث مورد تصدیق قرار میگیرد؛ و گر نه، اگر درنگ در نسخهها ما را به نسخه معتبر دیگری برساند، بر همان نسخه اعتماد میگردد، و چنانچه اعتبار آن نسخه احراز نشد، به عنوان وجه احتمال و راه حلی ثبوتی و نفس الامری قابل ملاحظه خواهد بود؛ هرچند در مقام اثبات و التزام، قابل اعتماد نمیتواند باشد.
حمل بر معنای جامع وحی قرآنی و وحی بیانی طبق نسخههای متعدد و مشهور از الکافی، عبارت حدیث هشام در ذکر عدد آیات به صورت: «سبعة عشر ألف آیة» آمده است 1 .
نخستین و قویترین احتمالی که به نظر میآید، حمل آن بر معنایی شامل وحی بیانی است؛ یعنی مقصود از «القرآن» در عبارت «إن القرآن إذا جاء به جبرئیل( إلی محمد(، سبعة عشر ألف آیة»، 2 مجموعه وحی قدسی مشتمل بر وحی قرآنی و وحی بیانی است که از سوی خدای متعال بر رسول خدا( نازل شده است.