چکیده:
با ظهور دین اسلام در شبه جزیره عربستان، خانه خدا نخستین مرکز آموزشی در اسلام محسوب می گشت. بعد از آن فعالیت مسجدالنبی شروع شد و سپس مساجد، به مرکز فعالیت چندجانبه مسلمانان تبدیل شدند. کارهای مهم مسلمانان مانند حل مشکلات مردم، قضاوت و یادگیری علم، از فعالیت های مساجد اوایل اسلام بود. به علت جلوگیری از ایجاد مزاحمت برای عبادت کنندگان، زیاد شدن دانش طلبان در زمینه های علمی مختلف و پرداختن به مسائل علمی که انجام دادن آن در مساجد ممکن نبود، مسلمانان برای آموزش، به مکان های دیگر پناه بردند. این مکان ها در قرن چهارم هجری با اسامی گوناگون در منابع تاریخی ثبت شده اند. آموزش در اسلام به یک گونه از مکان محدود نبوده، بلکه مراحل مختلف را طی کرده است. دولت های مسلمان در هر عصری، در تأسیس این مکان ها و مراکز علمی مشوق یک دیگر بوده اند.عضدالدوله سلطان مقتدر آل بویه، در قرن چهارم هجری، در قلمرو حکومت خود، اقدامات عمرانی انجام داد که در تاریخ اهمیت دارد. چندی از آثار عمرانی او تا امروز هم بر جای مانده و توجه جهان گردان را جلب کرده است. این مقاله، اقدامات عمرانی عضدالدوله در زمینه بارگاه ها و مساجدی را بررسی می کند که در رشد و پیش رفت تمدن اسلامی در آن دوره مؤثر بودند.
خلاصه ماشینی:
"بر اساس برخی تحقیقات، قبل از عضدالدوله، ضریح و گنبد بر قبر مبارک امام علی ساخته شده و اما وی در سال 366 هجری، ساختمان های بسیاری در حرم آن حضرت تأسیس کرد و در واقع، مفصل-ترین کارهای ساختمانی در روضه منوره تا این دوران، به وسیله او انجام شد.
عبدالله نیز در کتاب لؤلؤ الصدف فی تاریخ النجف آورده که عضدالدوله چون به زیارت نجف شرف یاب شد، مدتی در آن جا اقامت نمود و به اطراف عالم نوشت تا هر کجا استاد، و معمار و نجار قابلی بود، احضار کردند و عمارات قبلی را خراب نمود و از هندوستان چوب صندل و چوب های قیمتی بسیار طلب کرد و عمارتی با اسلوب بدیع و طرز جدید از چوب بنا نمود و چون فارغ شد، مبلغی در صندوق مطهر ریخت و حکم داد تا سادات آن بلده شریفه را به حساب بیاوردند و آن مبلغی که در صندوق مطهر بود، بین 1700 نفر تقسیم کردند؛ هر کدام 21 درهم سهم بردند و پانصد هزار درهم بر مجاوران قسمت کرد و پانصد هزار درهم بر فقرای زوار که تقسیم نمود و هزار درهم به مرثیه خوانان، عطا کرد و سه هزار درهم بر قراء و فقها تقسیم نمود و به هر یک از خدام و خزانه دار و نواب آن آستانه، عطای جزیل نمود و چون تعمیر حرم مطهر به اتمام رسید، اشراف، اعیان و علمای بغداد را دعوت کرد و جشن عظیمی گرفتند."