چکیده:
هدف نگارنده در این مقاله طرح این ایده است که اگرچه مشارکت متقابل علم اجتماعی با ادبیات ناب دین اسلام در جهت بومیسازی جامعهشناسی در جامعه اسلامی، کوشش ارزندهای است؛اما این تلاش ممکن است به سهولت دچار تأویلگرایی و دگردیسی در اندیشههای دینی بشود.از آنجا که اهمیت یک مقالهی علمی به آن است که یک ایدهی تازهای را بیان کند تا سپس آن ایده با بررسیها و نقدهای توسعه یافته عمیق تر و پختهتر شود و جایگاه ارزندهای را در آموزههای علمی بیابد.ازاینرو نقد تأویل گرایی در تعامل آموزههای دینی و علم اجتماعی-انسانی مدنظر قرار داده میشود.
بدون تردید گرایش بین رشتهای اندیشههای جامعه شناختی اسلام در خصوص رفتارها،پدیدهها و مسائل اجتماعی و فرهنگی مردم مسلمان میتواند یک جایگاه کار آمد علمی را در جهت باز تولید مفاهیم،قضایا،پارادایمهای شناختی و نظریههای تحقیقاتی به خود اختصاص دهد.اما نکته قابل بررسی و آسیب شناختی آن است که این گرایش بین رشتهای،دچار آفت تأویلگرایی در مسیر بهره برداری ازمعارف و حیانی اسلام نشود.زیرا تأویلگرایی براساس استنباط از متن حقهی قرآن کریم و تجارب تاریخی،آفت خطرناکی است که ماهیت علمی و حقیقتگرای اندیشهی دینی را تقلیل داده و واژگونه مینماید.آنچه در این مقاله بیشتر به آن پرداخته میشود آن است که تأویلگرایی از چه معنا و مفهوم و نیز با چه ملاکها و شاخصهایی به نحو عمیقتر قابل شناسایی و بررسی است،و چگونه در محتوی اندیشههای جامعه شناختی و تفکر دینی ممکن است نفوذ و رخنه کند و حقانیت علمی آن را استحاله و واژگونه نماید.
خلاصه ماشینی:
"کوشش ارزندهای است؛اما این تلاش ممکن است به سهولت دچار تأویلگرایی و
گرایی در تعامل آموزههای دینی و علم اجتماعی-انسانی مدنظر قرار داده میشود.
آنچه در این مقاله بیشتر به آن پرداخته میشود آن است که تأویلگرایی از چه
است،و چگونه در محتوی اندیشههای جامعه شناختی و تفکر دینی ممکن است نفوذ و
برگرداندن و یا تغییر در کلام و صورت گفتار و نوشتار، مفاهیم و قضایای دینی بسیار کم اتفاق میافتد اما در حوزهی معنا و ایدهها این فرآیند
اوست خدایی که قرآن را به تو فرستاد که برخی از آن کتاب آیات محکم است که
ادعاها و تظاهرات اندیشه دینی دچار تأویلگرایی شده است؟به نظر میرسد با توجه به
گرفته و این تاریخ است که به متن معنا میدهد(ر،ک:واعظی،6731).
محدود بوده اما بعدها به فهم و تأویل متون مقدس نیز تعمیم یافته است.
بحث تأویل آیات قرآنی سر برآورده است که در این زمینه جمعی به تأویل قائلاند(به
ابن عربی تأویل را در مورد آیاتی که به صفات خدا مربوط است به هیچ وجه نمی
(1)-تأویلگرایی به معنای علم تفسیر (science of interPretation) در ادبیات علوم اجتماعی به
آیا این امر یک جریان عقلانی و علمی است یا آنکه جاهلانه و
3. به میزان آنکه اندیشهها و مضامین دینی در حوزه تحلیل مسائل اجتماعی- فرهنگی تحت تأثیر فضای عمومی و جو عرف اجتماعی و عامیانه باشد احتمال گرایش به
خشن جبرآمیز حاکم باشد احتمال گرایش به تأویلگرایی بیشتر است.
تأویل-گرایی غیر دینی واقعی در افتاده و مردم را تحت الشعاع خود قرار دهد.
نگارنده امیدوار است توانسته باشد خدمت علمی خود را در زمینهی این"