چکیده:
میزان برخورداری از عوامل گوناگون،متشکل از عوامل طبیعی،اقتصادی،اجتماعی و سیاسی، نابرابریهای منطقهای را ایجاد یا آن را تشدید میکنند.توجه به رهیافت توسعهء موزون منطقهای، کاهش ناهمگونی و نابرابریهای منطقهای و بخشی،سیاستگذاری و برنامهریزی منطقهای برای تحقق هدفهایی که برحسب ویژگیهای ساخترای،امکانات و محدودیتهای هر منطقه،تغییر میکنند، مستلزم مطالعه و شناخت خصوصیات هر منطقه با توجه به جایگاه آن در کل سیستم منطقهای است. در این پژوهش،استانهای مختلف کشور از نظر شاخصهای اقتصادی،فرهنگی،بهداشتی و درمانی، خدماتی،رفاهی و کالبدی-شهرسازی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته و از نظر سطح توسعهیافتگی از نظر شاخصهای یاد شده،رتبهبندی شدهاند.فرایند تجزیه و تحلیل آماری دادههای پژوهش، براساس روش«تحلیل عاملی»و«تحلیل خوشهای»است.نتایج و یافتههای حاصل از رتبهبندی استان- ها از نظر سطوح توسعهیافتگی از شاخصهای مورد بررسی،بیانگر آن است که رتبهء اول به استان تهران تعلق دارد و استانهای خراسان رضوی،اصفهان،فارس،آذربایجان شرقی،مازندران،خوزستان، کرمان و گیلان در مراتب بعدی هستند.استانهای آذربایجان غربی،یزد،مرکزی،همدان و کرمانشاه دارای رتبههای نسبتا پایین و سایر استانها در رتبههای بسیار پایین قرار میگیرند.با تعیین سطح توسعهیافتگی و میزان آن برای هر منطقه،بهبود وضعیت برخورداری استانهای توسعه نیافته از منابع، امکانات و تسهیلات در اولویت قرار میگیرد.بنابراین،درک و شناخت بهتر میزان توسعهیافتگی استانهای کشور،موجب شناخت نقاط قوت و ضعف،توانها و کمبودهای آنها و در نهایت توفیق برنامهریزی منطقهای میگردد.
خلاصه ماشینی:
"اهداف هدف،بررسی تفاوتها و نابرابریها بین استانهای مختلف از نظر وضعیت و سطح برخورداری شاخصهای اقتصادی،فرهنگی،بهداشتی و درمانی،خدماتی، رفاهی و کالبدی-شهرسازی و رتبهبندی استانها از نظر میزان برخورداری از شاخصهای یاد شده است تا در قالب برنامهریزی توسعهء منطقهای و از طریق تعیین درجهء توسعهیافتگی،تصویر روشن و شفافی از امکانات مذکور در استانها ارایه گردد تا در جهت هدایت توانمندیهای بالقوه توسعهء کشور برای بهبود وضعیت آنها گامی برداشته شود.
این روش که"واریماکس خام2"نام دارد،سادگی تحلیل عاملی را در نظر میگیرد و سادگی هر عامل را به عنوان واریانس بارهای عاملی مجذور شده و سادگی ماتریس عاملی را به عنوان مجموع این واریانسها برای همهء عوامل تعریف میکند)و پالایش شده(پالایش کردن ماتریس دوران یافته به معنی حذف ضرایب همبستگی کمتر از 005 است) (3)- Rotated Matrix (4)- Factor Matrix (5)- Factor Score هدف اصلی از به کارگیری این روش،طبقهبندی متغیرها در چند عامل و در نهایت درک بهتر پدیدهها و همبستگیهای بین آنهاست؛تا از آن طریق؛ضمن شناسایی متغیرهای کاراتر در توسعه،در آینده بتوان نقش آنها را بارزتر و مؤکدتر کرده و زمینهء تعادل فضایی و دستیابی به توسعهء پایدار شهری را فراهم نمود.
جدول(1)معرفی شاخصهای مورد مطالعه و متغیرهای مربوط به آنها (به تصویر صفحه مراجعه شود) تحلیل و طبقهبندی شاخصهای توسعه در استانهای کشور الف-مقایسه و تفکیک استانها براساس مدل تحلیل عاملی تشخیص تقسیمبندیهای سرزمینی از نظر برخورداریها و اولویتبندیهای آنها برای اقدامات بعدی،همواره از دل مشغولیهای دست اندرکاران و مسئولان توسعه و عمران،به ویژه در طرحریزیهای مختلف بوده است(حقی،1731 :971)."