چکیده:
ترکمانان قویونلو از جمله اقوامیاند که حدود یکصد سال،در قرن نهم هجری،بر نواحی مرکزی،غربی و شمال غرب ایران،به پایتختی تبریز،حکومت کردند و شامل حکومتهای قرهقویونلو و آققویونلو بودند.در برخی از کتب تاریخی این حکومتها در قالب حکومت تیموریان بررسی میشوند ولی در اصل نژاد و حکومتی مستقل از تیموریان داشتند و معماری آنها هویتی ایرانی متأثر از معماری منطقهی آناتولی داشت.
مجموعهی مظفریهی تبریز(مسجد کبود و بافت پیرامون آن)از جمله مجموعههای مهم و تأثیرگذار در تاریخ معماری ایران،در قرن دهم هجری،است که در دورهی ترکمانان قرهقویونلو(378 هـ ق)به دستور همسر جهانشاه،خاتون جان بیگم،با سرکاری و مدیریت عز الدین بن ملک ساخته شده است.از بناهای ذکرشده در وقفنامه و سفرنامهها تنها مسجد کبود و مقبرهی جهانشاه باقی مانده است و باقی بر اثر زلزله و مدیریت نامناسب از بین رفتهاند.
در چند دههی گذشته،محققان داخلی و خارجی مطالعات خوبی را در تاریخ،معماری و زمینههای مختلف وابسته به آنها انجام دادهاند که جایگاه و مرتبهی والا و ارزشمندی برای پژوهشگران تاریخ معماری دارد.این نوشتهها حاصل جمعآوری متون تاریخی، نوشتههای گردشگران داخلی و خارجی و همچنین کتیبهخوانی کتیبههای موجود در دیوارههای باقیماندهی بنا هستند.
اما موضوعی که در این بنا کمتر و شاید بهتر است بگوییم اصلا به آن پرداخته نشده، موضوع هندسه و تناسبات معماری و تزئینات وابسته به معماری،ریاضیات و نحوهی ترسیم و اجرای آنهاست.
در اینجا تلاش شده تا با مطالعه در معماری،تزئینات،هندسه و تناسبات آنها و اشکال تزئینات به کار رفته،شامل اسلیمی،هندسی و تلفیق این دو،مصالح مختلف و اسلوبی که براساس آن موتیفها و اشکال اسلیمی و هندسی کنار همدیگر قرار گرفتهاند را رمزگشایی و ترسیم کند. -
خلاصه ماشینی:
"مسجد کبود و مقبرهی جهانشاه باقی مانده است و باقی بر اثر زلزله و مدیریت نامناسب
اما موضوعی که در این بنا کمتر و شاید بهتر است بگوییم اصلا به آن پرداخته نشده،
مهمی از این دوره در جایجای ایران باقی مانده است.
این مسجد در کاوشهای خیر کشف شده)باقی مانده است که
دید ولی چون آثار این دوره در قالب دورهی تیموری بررسی شده
-ادبی ایران قرن نهم این مسجد پیش از سال 378 هـ ق به
در حال حاضر تنها مسجد و مقبرهی آن باقی مانده است و حتی
گنبد میانی این مساجد همچون مسجد کبود در مرکز و رواقی در
میان این مساجد است زیرا معمار ایرانی توانسته با ظرافت تمام
اصیل آن این بنا لقب فیروزهی اسلام گرفته است.
شیوهی ترسیم آنها به این شرح است.
طاقنماها و تزئینات سردر ورودی به کار رفته است(شکل 21).
و کتیبه نشاندهندهی آن است که این مسجد زیر نظر چه کسی
تبریز دورهی ایلخانی عبد اله صیرفی بوده است.
مسجد کبود فیروزه،نگینی در جهان اسلام است که تلاش
نقشهای زیادی در این مسجد وجود داشته و دارد که به دلیل (به تصویر صفحه مراجعه شود)
تصویر 7-گرهی به کار رفته در ازارههای مسجد حسن پادشاه که با
نهانی تاریخ فرهنگ و هنر ایران است که در این مقاله تلاش شد
آغازی باشد برای بررسی بیشتر هنر و معماری این دوران فراموش
مسجد جامع نایین به کار رفته بود ولی در این دوران ترکیب این
تصویر 8-شکل ازارهها و تناسبات به کار رفته در مسجد"