چکیده:
حکومت خاندان کرد ایوبی در مصر و شام و یمن و جنگها و فتوحات آنان در برابر
متجاوزان صلیبی و بر افتادن فاطمیان از مصر بدست این خاندان و نیز غلبه آنان بر
اتابکان زنگی در سرزمین جزیره و شام، یکی از مقاطع با اهمیت تاریخ جهان اسلام است.
پیش از آشنایی با دوران فرمانروایی این سلسله در مصر و شام و جزیره، و آگاهی از
عادات و کنش ایشان، و نیز بناهای عمدهای که از روزگار آنان به یادگار مانده، لازم است به
شیوهای جامع و علمی، به منابع کار بپردازیم. در این گفتار، منابع موجود را به 4 دسته
تقسیم کرده، بخش نخست را که همانا منابع اصلی است، مورد پژوهش قرار دادهایم.
خلاصه ماشینی:
"از این منابع آنچه که تا کنون یافت شده و به چاپ رسیدهاند بسیار اندک و شامل الفتح القسی والبرق الشامی، تألیف عماد کاتب اصفهانی (د 597ق)؛ النوادر السلطانیه بهاءالدین ابن شداد (د 632ق)؛ بخشهایی از کتاب زبدة الحلب تألیف ابن عدیم (د 660ق) که بر گرفته از کتاب بغیة الطلب اوست؛ بخشهایی از الاعلاق الخطیره عزالدین بن شداد (د 684ق)؛ مفرج الکروب تألیف ابن واصل (د 697ق)؛ کتابهای الروضتین وذیل الروضتین تألیف ابو شامه (د 665ق) و بخشی از جلد چهارم کتاب المختصر فی اخبار البشر ابوالفداء (د732ق) است.
انگیزههای تألیف با نگاهی به محتوای مطالب و شیوه بیان مدحآمیز و جانبدارانه و گاهی مغرضانه برخی از این منابع، این نکته آشکار میگردد که بیشتر، انگیزه تألیف کتابهایی چون البرق الشامی و الفتح القسی و نیز النوادر السلطانیة و بخشهایی از زبدة الحلب، بیشتر ذکر مناقب و محاسن و ستایش از سلاطین ایوبی، بویژه صلاح الدین و یا برخی از معاصران وی بوده و نویسندگان قصد داشتند بدین وسیله دین خود را به ولی نعمت خود که همانا سلطان وقت است ادا کنند.
به عنوان مثال آثار عماد کاتب و بهاءالدین ابن شداد و الروضتین ابو شامه، چون به شرح جنگها و فتوحات صلاحالدین پرداختهاند، ناچار اخبار جنگهای صلیبی در آنها از برجستگی خاصی برخوردارند و بخش اعظم این کتابها را به خود اختصاص دادهاند.
ابو شامه علاوه بر ذکر شرح حال صلاح الدین که بر گرفته از عماد کاتب و ابن شداد است، اخبار متعددی از اوضاع علمی و فرهنگی این دوره و نیز اطلاعاتی درباره جغرافیای شام و محلههای دمشق در روزگار ایوبیان به دست میدهد."