چکیده:
آزادی بحث و انتقاد یا مناظره در مسائل دینی از ویژگیهای فرهنگ اصیل اسلامی است. پیامبر اکرم(ص) در امر دعوت مشرکان و
سایر ادیان به آیین اسلام، از روش مناظره برای تضارب آراء و پویایی اندیشه ها و انگیزش عقول مخاطبان بهره می‌گرفته‌اند که بخشی
از آن در کتابهای حدیثی به ما رسیده است. در این مقاله مجموعه مناظرات توحیدی رسول اکرم(ص) از جهات مختلف مورد بررسی
قرار گرفته و ضمن ارزیابی مخاطبان، بیشتر موضوعات طرح شده در جلسات مناظره با آنان نیز به تفکیک، استخراج گردیده‌است.
خلاصه ماشینی:
بیشتر این نوع مطالب در کتابهای حدیثی با عنوان "احتجاجات" ذکر شده است مثلاً «باب احتجاجات الرسول»، «باب احتجاجات امیرالمؤمنین» این عنوان شامل هر نوع رویارویی بحث انگیز می شود، اعم از رویارویی هایی که از طرف افراد حق جو و پژوهشگر در جهت کشف حقیقت یا در فضای آکنده از خصومت و لجاج توسط فرد یا گروه معاند در برابر امامان(ع) تحقق می‌یافته است؛ و اعم از این که در زمان رسول اکرم(ص) ضمن حادثه نزول وحی بوده یا غیر آن.
اصل توحید در مناظرات نبوی (ص) شناخت اهمیت و جایگاه اصل توحید در رویارویی‌های رسول گرامی اسلام(ص) و شرک ستیزی معارف الهی که در قالب آیات و روایات از رسول اکرم (ص) ارائه شده در گرو دو امر است: 1) درک و شناسایی نقش محوری اصل بنیادین توحید در مجموعه تعالیم اسلامی؛ 2) شناخت فرهنگ دینی غالب بر جامعه زمان بعثت.
در نگاه کلی به مجموعه مناظرات ایشان، شش بخش از این مجموعه بیشتر جلب توجه می‌کند که جداگانه و با شرحی کوتاه مطرح می‌شود: 1ـ از نظر تعداد مناظره‌گران مناظرات فردی: شامل مناظراتی است که طرف مناظره تنها یک فرد بوده‌است؛ مثل مناظره عبدالله بن سلام که طبق نقل شیخ مفید (الاختصاص، 42)، صبح یک روز دوشنبه پس ازنماز فجر، خدمت حضرت رسید و گفت: السلام‌علیک یا محمد.
2 ـ از نظر استدلال مناظراتی که با مخالفان و مستکبران انجام می‌شد و از آغاز تا پایان با استدلالات و مباحثات متنوع و متفاوت دو طرف همراه بود؛ مانند مناظره گروهی از مشرکان که به سرکردگی عبدالله بن ابی امیّه مخزومی به قصد محکومیت و سرکوبی امر رسالت حضرت رسول اکرم (ص) آغاز شد و مشرکان با گستاخی تمام برای مخاصمه و مجادله با ایشان حاضر شدند.
(
, 
, 
)
