چکیده:
پیرامون امکان یا عدمامکان اثبات وجود خدا و نیز سودمندی و عدمسودمندی اقامهء برهان بر اثبات وجود خدا و نیز تعیین منزلت راههای اثبات وجود خدا(حسی،عقلی و شهودی)،میان حکیمان،عارفان و متکلمان(اسلامی و غربی)دیدگاههای گوناگونی وجود دارد.
در حوزهء اسلام،اهل حدیث و گروهی از اشاعره،طرفدار راههای نقلی اثبات خدا هستند و امامیه و معتزله و برخی اشاعره،در کنار راههای نقلی،به لزوم استدلال عقلی و چهبسا شهودی و عرفانی تأکید دارند،چنانکه عارفان بر راه کشف و شهود(راه اول)و حکیمان بر راه استدلال(راه عقلی)تکیه کردهاند.
در جهان مسیحیت،برخی ایمان را بر عقل مقدم میکنند و برخی دیگر اساسا عقل را ناتوان در اثبات خدا میدانند و برخی به کارگیری هرنوع راه عقلی را هدر دادن فرصت عبودیت میدانند.
در این نوشتار،آرا و نظرات گوناگون پیرامون این موضوع در محور هشت پرسش گردآوری و با مراجعه به عقل و نقل،دیدگاه امامیه مستند و مستدل شده است.
خلاصه ماشینی:
"پیرامون امکان یا عدمامکان اثبات وجود خدا و نیز سودمندی و عدمسودمندی اقامهء برهان بر
اثبات وجود خدا از مسائل محوری و زیربنای علم کلام است که دیگر موضوعات
معتقدند که در ادیان،به وجود خدا استدلال و برای اثبات آن احتجاج نشده است.
استدلال کنید و در قرآن دلایلی بر اثبات وجود خدا اقامه شده است(گرامی،خدا در
تا اینجا ادعای برخی از مخالفان اثبات عقلی وجود خدا این بود که با بدیهی و
ظاهر و متون دینی یگانه راه اثبات؛راه برهان لمی و منطقی برای اثبات خدا بسته
در نقد این دیدگاه میتوان گفت:بیثمر بودن دلایل عقلی بر اثبات خدا توهمی
انحصار راه اثبات خدا در این نوع-هرچند ارزشمند است-درست نیست.
حقیقت پیرزن از برهان حرکت منسوب به ارسطو بر اثبات وجود خدا استدلال کرده
عقل،توان اقامهء برهان منطقی بر اثبات وجود خدا را دارد
برخی امکان اقامهء برهان بر اثبات وجود خدا را مورد تردید قرار دادهاند.
صدر المتألهین نیز برای اثبات عقلی وجود خدا از برهان شبیه به لمی خبر میدهد:
تا اینجا ثابت شد که اولا عقل توانایی اقامهء برهان و دلیل برای اثبات وجود خدا دارد
و ثانیا تاکنون نیز دلایل مقبول فلسفه و منطق بر اثبات وجود خدا اقامه شده است.
ممکن است اشکال شود براهینی که در پی اثبات وجود خدا هستند،مانند برهان
موجود ممکن برای وجود یافتن،نیازمند به غیر است و این غیر یا خود باید واجب
عهدهدار نگارش این قوانین بر قلوب آدمیان باشد،تأیید شده است(ادواردز،براهین اثبات وجود خدا 1731:831).
پیشتر گفته شد که در قرآن مجید بر اثبات وجود خدا،استدلال عقلی شده است."