چکیده:
در برخی از روایات آمده که میتوان کلماتی از قرآن را با مترادف آنها جایگزین نمود،
مادامی که آیه عذاب به آیه رحمت و آیه رحمت به آیه عذاب تبدیل نگردد، زیرا قرآن
دارای قرائتهایی چندگانه است. پنج روایت در این خصوص نقل شده است که از نظر سند
و دلالت مورد بررسی و نقد قرار میگیرد. در این مقاله نشان میدهیم از طرفی این روایات
به لحاظ سند ضعیف و غیر قابل اعتمادند زیرا در سند روایات مربوط به تبدیل کلمات،
ابوهریره، عبدالله بن میمون و زید بن حباب قرار دارند. از طرف دیگر به لحاظ دلالت و
متن با روایات متعدد ناسازگار و با بسیاری از قطعیات قرآنی منافات دارند.
خلاصه ماشینی:
"استادیار دانشگاه قم از نخستین روزهای نزول قرآن، گروهی متصدی قرائت و تلاوت قرآن بودهاند که مهمترین آنها در زمان حیات پیامبر(ص)، طبق نقل ذهبی مورخ معروف اهل سنت، هفت نفر بودهاند: ابی بن کعب (د 20ق)؛ عبدالله بن مسعود (د 32ق)؛ابو الدرداء عویمر بن زید (د 32ق)؛ عثمان بن عفان (د 35ق)؛ علی بن ابیطالب(ع) (د 40ق)؛ ابوموسی اشعری (د 44ق) و زید بن ثابت (د 45ق) (ص 24ـ42).
از این روایات و دیگر روایاتی که در مقدمه تفسیر طبری در بحث «القول فیاللغة التی نزل بها القرآن» آمده، چنین استفاده میشود که پیامبر(ص) اجازه داده که نص قرآن را با کلماتی که جایگزین آنها تغییری مهمی در معنا نمیدهد، قرائت کنند؛ مادام که آیه عذاب به آیه رحمت و آیه رحمت به آیه عذاب تبدیل نگردد، یعنی میتوان کلمات قرآن را با یکدیگر جایگزین نمود و الفاظ درون آیه یا پایان آیات را معاوضه و یا با کلمات دیگری که مترادف آنست، جایگزین نمود.
اما آنچه در زندگی امامان، باید مورد توجه واقع شود، آنست که پس از ارتحال پیامبر اسلام(ص)، اختلاف در قرائات و چگونگی خواندن کلمات قرآن در مواردی، به تدریج آغاز شد و هر چند امام علی(ع)، قرائت واقعی را بیان میفرمود و قرآنی که به دستور پیامبر(ص) و بر قرائت واحد جمعآوری نمود، بر مردم عرضه کرد و آنها نپذیرفتند، ولی امام علی(ع) در تصحیح و یکسانی کلمات قرآن از پای ننشست."