چکیده:
از آغاز تمدن بشری و آشنایی انسان با خط و کتابت،گردآوری و ضبط دستنوشتهها و آثار مکتوب همواره مورد توجه انسان بوده و آدمی به سبب علاقهمندی به حفظ این آثار همواره درصدد ساختن محلی برای نگهداری کتاب و آثار مکتوب خویش بوده است. بدین سان و با گذشت زمان دیری نپائید که اولین کتابخانههای بشری که قدمتی چندین هزار ساله دارد توسط مردمان مصر و کلده و آشور بنیان نهاده شد و تاکنون پس از گذشت قرنهای متمادی کتاب و کتابخانه به عنوان نمادی از رشد و گسترش دانش و فرهنگ در میان جوامع و ملل گوناگون مطرح است.کشور ما ایران نیز که یکی از کانونهای اصلی فرهنگ و تمدن بشری است از این قاعده مستثنی نبوده و به لحاظ پیشینه تاریخی چند هزار ساله و مردمانی فرهیخته و دانش دوست همواره داعیهدار علم و دانش و معرفت بوده است.کتابخانهها در سیر تاریخی خود فراز و نشیبهای بسیار پشت سر گذاردهاند.برای کتابخانهها تقسیمبندیهای مختلفی از جمله:عمومی،تخصصی،دانشگاهی،مساجد،کودکان و...صورت گرفته است که از این میان کتابخانههای دانشگاهی که در واقع تأمین کننده نیازهای علمی و پژوهشی قشر وسیعی از اساتید و دانشجویان است از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردارند.در این مقاله سعی شده به معرفی یکی از این کتابخانههای دانشگاهی، یعنی«کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران»بپردازیم.به طور کلی هدف از تأسیس کتابخانههای دانشگاهی محقق ساختن اهداف دانشگاه یعنی حفظ،اشاعه و ارتقاء علم و دانش در محیط دانشگاه است.از اینرو فراهم ساختن امکانات و تجهیزات مورد نیاز برای پیشرفت تحصیلی دانشجویان،به وجود آوردن بستر مناسب برای رشد و تعالی برنامههای علمی،آموزشی اساتید و دانشجویان و همچنین ایجاد انگیزه و دمیدن روح پژوهش در دانشجویان را میتوان از جمله رسالتهای اصلی کتابخانههای دانشگاهی به شمار آورد.در کشور ما نیز دانشگاه تهران که به عنوان«نماد آموزش عالی»شناخته میشود دارای بزرگترین و غنیترین کتابخانه دانشگاهی کشور است.آنچه در ذیل میخوانید معرفی اجمالی این کتابخانه است.
خلاصه ماشینی:
"اهداف و وظایف کتابخانهها مهمترین اهداف و وظایف کتابخانه مرکزی که در دی ماه 8431 به تصویب هیئت امنای دانشگاه تهران رسیده است به شرح ذیل است: -تهیه و جمعآوری و در دسترس قرار دادن کتب و نشریات ادواری و آثار خطی یا چاپی که در تعلیمات و تحقیقات دانشگاه لازم است؛ -تأمین خدمات سمعی و بصری واحدهای آموزش و تحقیقات دانشگاه؛ -همکاری با دانشکده علوم تربیتی در زمینه تنظیم برنامههای کارآموزی دانشجویان در کتابخانههای دانشگاه؛ -تعبیر و تفسیر خط مشی تعیین شده در زمینه خرید کتاب؛ -اداره امور کتابخانهها و تأمین خدمات آموزشی سمعی و بصری و تفهیم آن به واحدهای تابعه به منظور اجراء و تنظیم برنامه کار واحدهای تابعه؛ -کنترل کار واحدهای تابعه از طریق اعمال نظارت بر کار آنها؛ -ایجاد هماهنگی بین فعالیتهای واحدهای تابعه؛ذ -تعیین ساعات کار کتابخانههای دانشگاه و اظهار نظر در مورد انتصابات؛ -اضافات و ترفیعات کادر شاغل در کتابخانههای دانشگاه؛ -انجام دادن مبادلات کتب و نشریات دانشگاه تهران با مجامع علمی و دانشگاههای داخلی و خارجی(صالح،4531،ص 44).
کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران نیز در سال 8231 با اهداء 9231 جلد کتاب خطی توسط سید محمد مشکوه پایهگذاری شد و از آن تاریخ بسیاری از رجال و شخصیتهای ادبی و فرهنگی و سیاسی مجموعه کتابهای شخصی خود را به کتابخانه مرکزی اهداء کردند که از آن جمله میتوان به مجموعههای اهدائی ابراهیم پورداود،علی اصغر حکمت،محمد علی جمالزاده،حسنعلی غفاری،یحی مهدوی،سعید نفیسی و...
علاوه بر این بر اساس آئیننامه استفاده از کتابخانههای دانشگاه تهران،از تاریخ 08/4/5 به بعد دانشجویان و فارغ التحصیلان مقاطع ارشد و دکتری دانشگاه تهران و سایر دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور،طلاب علوم حوزوی،وکلاء دادگستری و محققان دارای ترجمه و تألیف(کتاب یا مقاله معتبر علمی)نیز با پرداخت حق عضویت تعیین شده میتوانند به عضویت کتابخانه مرکزی درآمده و از منابع موجود در آن استفاده کنند."