چکیده:
دولت صفویه، هویت جدیدی را برای سرزمین و مردم ایران به وجود آورد که محوریت آن بر پایه مذهب تشیع بود. آموزه های این مذهب به مرور در گفتار ورفتار جامعه تجلی پیدا کرد؛ با این وجود، برخی از گروه های غیرمسلمان در شهر ها و مناطق مختلف ساکن بودند که به شکل معمول، به اعتقادات دینی خود و باور ها و رفتارهای مذهبی خویش پایبند بودند. زرتشتی ها از مهم ترین این گروه ها بودند که نوع زندگی و آداب و رسوم و اعتقادات آنها مورد توجه تاریخ نگاران به ویژه سیاحان اروپایی عصر صفوی قرار گرفته است. توجه به نوع پوشش و حجاب زنان زرتشتی و تصویری که از این رفتار اجتماعی آنها در منابع این دوره وجود دارد، این پرسش را ایجاد می کند که چه متغیرهایی در نوع حجاب و پوشش زنان زرتشتی عصر صفوی نقش داشته اند؟ برای پاسخگویی به این پرسش که هدف اصلی این مقاله است، فرضیه ذیل به آزمون گذاشته شد: «آموزه های دینی زرتشت و تاکید بر حجاب در این آیین و جایگاه حجاب در ایران به عنوان یک ضرورت برای زنان، همراه با آموزه های شیعی رایج در عصر صفوی در انتخاب نوع حجاب و پوشش زنان زرتشتی آن دوره نقش اساسی داشته است». موضوع این بررسی در حوزه جامعه شناسی تاریخی قرار می گیرد. در این بررسی از روش تحقیق تاریخی استفاده شده و جمع آوری داده ها بر اساس نوشته های سیاحان اروپایی و مورخان ایرانی عصر صفوی صورت پذیرفته است. در تحلیل نظری موضوع، یافته های تاریخی با استفاده از نظریات کارکرد گرایی در حوزه جامعه شناسی مورد بررسی قرار گرفته است. بر مبنای این دو نوع بررسی، یافته اساسی تحقیق، فرضیه فوق را تایید می کند و نشان می دهد چگونه این سه عامل اساسی در پدیداری نوع حجاب و پوشش زنان زرتشتی عصر صفوی موثر بوده اند.
خلاصه ماشینی:
"این گروهها که معمولا با عناوین مختلف اما به طور کلی به نام اقلیتهای قومی و مذهبی شناخته میشوند،به دلیل نقش و عملکرد و روابط خود با حاکمیتها و با مردم و نیز با مخالفان و دشمنان حکومتهای زمان خود،نمونه مناسبی برای مطالعات موردی در حوزه جامعهشناسی تاریخی هستند؛از سوی دیگر وابستگیهای دیرینه آنها با فرهنگ و تمدن و زیستبومهایی که در آنجا زندگی میکنند،همراه با تأثیرپذیری و اثرگذاری آنها براین مقولهها موجب شده که در مطالعات تاریخی با رویکرد به مسائل اجتماعی به عنوان موضوعات مهم و کلیدی مورد توجه واقع شوند.
در این میان میزان تأثیرگذاری حاکمیت صفویان و آموزههای مذهبی آنها براقلیت زرتشتی به ویژه در حوزه اعتقادات دینی و باورهای مذهبی آنها و به طور مشخص،پیرامون آداب و رسوم و سنتها و به ویژه لباس و پوشش و حجاب زنان زرتشتی میتواند به عنوان موضوع مهمی در مطالعات جامعهشناسی تاریخی مورد توجه قرار گیرد و از این رهگذر،الگویی برای تعامل فرهنگی بین جامعه و اقلیتها را ارائه دهد.
این گزینش عاقلانه موجب شده تا اعتراض و انتقادی علیه نوع پوشش و حجاب آنها از سوی ارکان دینی و فرهنگی و نهادهای اجتماعی-اداری مسئول دوره صفوی صورت نگیرد؛لذا این زمینهها و دلایل و عملکرد و نوع پوشش میتواند به عنوان الگویی مناسب برای زنان اقلیتهای مذهبی به ویژه هموطنان عزیز زرتشتی مورد توجه،مطالعه و استفاده قرار گیرد، اقدامی که در تقویت حس همگرایی و هویت ملی ایرانی بسیار مؤثر خواهد بود."