چکیده:
این پژوهش به سبب گستردگی،در سه قسمت،ارائه میشود: قسمت اول و دوم آن مربوط به مقطع نخست(از آغاز تا قرن هفتم و شامل دو بخش)است که در این شماره و شمارهء بعدی به چاپ میرسد و قسمت سوم آن مربوط به مقطع دوم است،انشاء الله در شمارهء 16 زمستان سال 1386 به چاپ خواهد رسید.پژوهش حاضر در دو مقطع کلی به شناسایی و معرفی مقاتل و نگاشتههای مربوط به تاریخ عاشورا از آغاز تا عصر حاضر میپردازد.مقطع نخست در دو بخش سامان یافته که در بخش اول آن به شناسایی و معرفی فهرستوار مقاتل از آغاز تا قرن هفتم پرداخته و در بخش دوم،معرفی توصیفی آثار موجود در تاریخ عاشورا تا قرن هفتم،صورت گرفته است.اما مقطع دوم که درباره مقاتل و نگاشتههای قرن هشتم تا چهاردهم است، نیز شامل دو بخش است.در بخش نخست،پس از بیان یک مقدمه،به شناسایی و معرفی چند اثر مهم از قرن هشتم تا عصر حاضر پرداخته و در بخش دوم،مهمترین آثار قرنهای معاصر که نقش به سزایی در تحریف و ارائه گزارش نادرست و جعلی و در برخی مواد،افسانهای،دربارهء قیام عاشورا داشتهاند،شناسایی و معرفی شده است.
خلاصه ماشینی:
"اگرچه هیچ یک از مورخان و رجال شناسان متقدم،نگاشتهای برای عمار دهنی به نام مقتل الحسین علیه السلام یا رسالهای دربارۀ واقعۀ عاشورا ثبت نکردهاند،اما- چنان که اشاره شد-با توجه به آن که طبری چند صفحه از تاریخ خود را به خبری نسبتا طولانی از عمار دهنی دربارۀ واقعۀ عاشورا از آغاز تا پایان، اختصاص داده است،و همچنین از آنجا که برخی از اخبار وی در اینباره در برخی منابع دیگر آمده است،1به نظر میرسد که وی نیز در این باره نگاشتۀ مستقلی-هرچند مختصر همانند بسیاری از نگاشتههای دیگر متقدمان-داشته است،چنان که برخی از محققان معاصر نیز چنین مقتلی را به او نسبت دادهاند.
مقتل الحسین بن علی علیهما السلام؛ابن قتیبه دینوری8(م 276 ق)؛ وی همچنین حدوو هشت صفحه از کتاب الامامه و السیاسه را(که منسوب به اوست)به گزارش قیام امام حسین علیه السلام اختصاص داده است که گزارشهای وی با گزارشهای ابن عبد ربه در العقد الفرید در اینباره،شباهت بسیاری دارد.
مقتل الحسین علیه السلام؛ابو القاسم عبد الله بن محمد بغوی3(م 317 ق)؛ ابن عساکر برخی از اخبار وی را دربارۀ امام حسین علیه السلام نقل کرده است.
ر. ک:مقتل الحسین علیه السلام به روایت شیخ صدوق(امام حسین علیه السلام و عاشورا از زبان معصومان علیهم السلام)؛ تحقیق و ترجمه محمد صحتی سردرودی،ص 25؛محقق یاد شده،با گردآوری بیش از دویست حدیث و گزارش از اخبار مربوط به واقعۀ عاشورا از لابهلای آثار حدیثی به جای مانده از شیخ صدوق و اندکی نیز از میان آثار کسانی که از شیخ صدوق حدیث نقل کردهاند،و تدوین،تبویب و ترجمۀ آنها،به بازسازی و احیای این مقتل پرداخته است."