چکیده:
در این مقاله مفهوم وظیفه در اخلاق کانت را از سه منظر معناشناسی،معرفتشناسی و وجودشناسی مورد بررسی قرار دادهایم.به لحاظ معناشناسی وظیفه عملی است که شخص به انجام آن ملزم میشود.الزام،ضرورت یافتن یک فعل اختیاری تحت دستور عقل است.از منظر معرفتشناختی،عقل منشأ احکام و وظایف اخلاقی است؛احکام اخلاقی،احکام تألیفی پیشینی هستند و امر مطلق راه تشخیص وظایف اخلاقی خود است.به عقیدهء کانت،عقل کاشف احکام اخلاقی است نه جاعل آن. از منظر وجودشناختی،کانت به واقعگرایی اخلاقی باور دارد.وی انواع و اقسام مختلفی از وظایف را برمیشمارد.از نظر او احکام اخلاقی مطلق به معنای عدم مشروط بودن به یک غایت و استثناناپذیر هستند،ولی با این وجود،تعارض میان وظایف امکان ندارد.نظریهء اخلاقی کانت بر پیشفرضهای معرفتشناختی، انسانشناختی،ارزششناختی متعددی مبتنی است.
خلاصه ماشینی:
"3 کانت در نقد عقل عملی،الزام را ابتناء و وابستگی اراده انسانی به قانون اخلاق تعریف میکند و وظیفه را اجبار و الزام به عملی که از آن ناشی میشود: رابطهء چنین ارادهای[ارادهای که کاملا نیک نیست]با قانون اخلاقی،رابطهء وابستگی تحت عنوان الزام است که دلالت بر ضرورت یک عمل میکند که وظیفه نامیده میشود» (ibid.
اما جا دارد بپرسیم که آیا عقل کاشف احکام و وظایف اخلاقی است یا جاعل آنها؟به تعبیر دیگر آیا احکام اخلاقی قوانین حقیقی و واقعی هستند که عقل آنها را کشف میکند یا اینکه آنها قوانین حقیقی در عالم واقع نیستند،بلکه عقل مستقلا خود این احکام را بر اراده،جعل و ایجاب مینماید؟ کانت معتقد است که قوانین اخلاقی قابل وضع و قانونگذاری نیستند.
پیشینیان میدیدند که وابستگی انسان به قانون اخلاق از راه وظیفه است،ولی از این نکته غافل بودند که قوانین که انسان تابع آنهاست فقط بوسیله خود او وضع شدهاند؛هرچند در عین حال،عام نیز هستند و فقط انسان مکلف است بر وفق اراده خویشتن عمل کند،ارادهای که به وسیلهء طبیعت چنان ساخته شده است که واضع قوانین عام باشد(کانت،8831،ص 08).
اما بحث دیگر کانت دربارهء منشأ الزامات اخلاقی در درون انسان است و این پرسش را مطرح میکند که چه کسی یا چه نیرویی انسان را به رعایت قوانین اخلاقی واداشته و الزام میکند؟در این جا کانت میگوید هیچ نیرویی غیر از ارادهء انسان نمیتواند او را به رعایت اخلاق وادارد.
از آن جا که کانت بر این باور است که منشأ الزامات اخلاقی عقل است و الزام اخلاقی چیزی غیر از ضرورت عملی-که عقل بدان حکم میکند-نیست."