چکیده:
سیاستگذاران جنائی از گذشته تا امروز با اتخاذ تدابیر مختلف درصدد پاسخدهی به گونههای بزهکاری و مجرمان بودهاند.تدابیر کیفری یا واکنشی سنتیترین ابزار نظام کیفری است که تصمیمگیران سیاست جنائی با اعطای کارکردهای متفاوت به آنها حمایت و پاسداری از ارزشهای بنیادین جوامع بشری و همچنین از تکرار جرم را مورد توجه قرار میدهند.کارکرد توانگیرانه از کارکردهای فایدهگرای کیفر است که از رهگذر شماری از مصادیق از جمله برخی از گونههای کیفرهای اجتماعمحور قابل دسترسی است.در همین راستا تهیهکنندگان لایحهء«مجازاتهای اجتماعی جایگزین زندان»با پیشبینی محرومیت بزهکاران از حقوق اجتماعی کارکرد توانگیرانه را در قالب برخی از مصادیق کیفرهای اجتماعمحور متبلور ساختهاند.در این مقاله جلوههای محرومیت از حقوق اجتماعی در سه قسمت محرومیت بزهکاران از حقهای مدنی(الف)،حقهای سیاسی(ب)و حقهای اقتصادی (ج)به عنوان نمودی از کارکرد توانگیرانهء کیفرهای اجتماعمحور-با تأکید بر لایحهء یاد شده مورد بررسی قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"بدینسان،قانونگذار ایران با توجه به این نکته که محدود یا محکوم کردن شماری از حقوق انسانی بزهکاران میتواند در ناتوانسازی آنان برای تکرار جرم مؤثر باشد،سلب این حقوق برای مدت معین را در شمار گونههای مجازات پیشبینی کرده است.
ازاینرو،سیاست جنائی ایران محرومیت از آزادی رفتوآمد را به عنوان گونهای از مجازات وارد زرادخانهء کیفری کرده است تا از رهگذر ممنوع کردن رفتوآمد مجرمان به برخی مکانهای جرمزا احتمال تکرار جرم از سوی آنان با کاهش روبهرو شود.
بدین ترتیب، نویسندگان این لایحه با پیشبینی محرومیت بزهکاران از آزادی رفتوآمد و در قالب مجازاتهای اجتماعمحور،از یک سو به دنبال دور کردن آنان فرصتهای جرمزا و در نتیجه پیشگیری از تکرار بزهکاری و از سوی دیگر درصدد تحمیل مجازات بر بزهکاران در بستر جامعه بودهاند.
همچنین،با توجه به ساختار سیاست کیفری ایران و ماهیت و گرایش کنونی آن به مجازاتهای سالب آزادی،بدنی و غیره پیشبینی محرومیت بزهکاران از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر اصلی برای شماری از جرمها بدون فرهنگسازی عمومی و برای دستاندرکاران عدالت کیفری تا اندازهای پذیرش این دسته از مجازاتها از سوی افکار عمومی را با ابهام روبهرو میسازد.
بنابراین،با توجه با اینکه مجازاتهای اجتماعمحور در ایران از سوی تصمیمگیران سیاست جنائی قضائی تا اندازهای مورد توجه واقع شده است،پیشبینی ابزارهای مناسب برای استفادهء مطلوب از مصادیق آن از جمله محرومیت بزهکاران از حقوق اجتماعی و نیز ایجاد زمینههای مناسب فرهنگی در این راستا میتواند بر گرایش جامعهء ایرانی در بهرهگیری از این کیفرها تأثیرگذار باشد."