چکیده:
چگونگی عملکرد نسخه‌بردار و شرح وظایف او از جمله مسائلی است که تاکنون کمتر مورد توجه و پژوهشگران قرار گرفته است. در دنیای کتاب‌پردازی،نسخه‌برداری به دو گونهء متمایز،حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای رواج داشته است.اینکه شخص نسخه‌بردار که بوده،به چه ترتیب،در چه شرایطی و همچنین در چه مکانی به کار مشغول می‌شده است از زمره پرسش‌هایی است که در این مبحث بدان پرداخته شده است. در نسخه‌های موجود،گاه به شرایط کار نسخه‌برداران نیز اشاره شده است.تردیدی نیست که کتابخانه‌های بزرگ و همچنین مؤسسات آموزشی،نسخه‌بردارانی را به صورت تمام وقت به کار می‌گماردند. از دیگر مکان‌هایی که نسخه‌برداران در آن به کار اشتغال داشتند. می‌توان مساجد و نهادهای وقفی را نام برد. سرعت کار نسخه‌بردارانی در میان نسخه‌برداران متفاوت بوده است و گاه پیش می‌آمده است که کار نسخه‌برداری،به جای آنکه انفرادی باشد.به صورت گروهی به انجام برسد.طبیعی است که این کار،خواه انفرادی،خواه دسته جمعی.نمی‌توانسته خالی از اشکال باشد. نسخه‌برداران در صنعت کتاب‌پردازی از تذهیب‌گران و همچنین نقاشان نیز یاری می‌جستند.ثمرهء این همکاری دسته جمعی در نهایت به صحاب تحویل داده می‌شد که در حقیقت آخرین حلقهء زنجیر صنعت کتاب‌پردازی محسوب می‌شود.
خلاصه ماشینی:
"09بدیهی است که باید در مورد نویسندگانی که خود کاتب بوده‌اند و این کار را به منظور امرار معاش یا غنی ساختن کتابخانهء شخصی خود انجام می‌داده‌اند احتیاط لازم را به خرج داد:ابن جوزی چنان که خودش نقل کرده است هر روز چهار دفتر را با دست‌نوشته‌هایش پر می‌کرده19و به هنگام مرگش تعداد قلم‌هایی که از او به جای مانده و براثر کثرت کتابت فرسوده شده بود چندان بود که بازماندگانش از آنها همچون سوخت برای گرم کردن آب غسل میت استفاده کردند.
به عنوان نمونه می‌توان به آمار و ارقامی در خصوص نسخه‌نویسان آسیای میانه در اواخر قرن سیزدهم/نوزدهم و ابتدای قرن چهاردهم/بیستم اشاره کرد:صدر ضیاء در فهرست کتابخانه‌اش اغلب به ذکر تعداد مجلدهایی که ناسخان تتهیه کرده‌اند پرداخته است:براساس این منبع، داملا میرزا عبد الرحمان اعلم ملا قریب 0001 کتاب مختلف را رونویسی کرده است،صدیق جان تعداد 005 عنوان، داملا رحیم جان تعداد 002 عنوان،عنایت الله بیش از 051 نسخه و برادرش میرزا حکمت الله محمود بیش از 073 کتاب را نسخه‌برداری کرده‌اند.
بخش‌هایی از دو قرآن بسیار قدیمی متعلق به نیمهء دوم قرن اول هجری موجود در کتابخانهء ملی پاریس (عربی،شمارهء 823)201و همچنین صنعا،به(شمارهء Da. 1-25-1 ) نشان می‌دهد که نسخهء نخست به دست سه نفر و نسخهء دوم به دست دو نفر تهیه شده است:به نظر می‌رسد که در آن زمان ناسخان جدا در اندیشهء تهیهء نسخه‌ای یکدست نبوده‌اند و هریک براساس سبک خود به این کار مبادرت می‌کرده است."
(
, 
, 
)
