چکیده:
راهیافت خطا در آموزه های قرآن که پندار شماری از خاورشناسان مغرض است، نخستین بار بر زبان یکی از روشنفکران معاصر به عنوان صاحب نظر مسلمان جاری شد! ازجمله آیاتی که به زعم وی خطا در آن راه یافته، آیه «مس شیطان» است که شیطان در آن مجنون شمرده می شود. وی معتقد است پیامبر(ص) متاثر از فرهنگ عصر رسالت، قرآن را آفریده و از آنجا که اعراب معاصر نزول، چنین عقیده ای داشتند، او این آموزه را در قرآن نهاده است؛ درحالی که این آموزه با دستاوردهای علمی امروز تعارض دارد و از دیدگاه تفسیری زمخشری و آیت الله طالقانی نیز بهره می جوید. ما در این مقاله، ضمن تبیین دیدگاه این دو مفسر و رد این انتساب به آنان و بررسی ایده عموم مفسران درباره این آیه اثبات کرده ایم که چنین تعارضی وجود ندارد؛ زیرا روش علم تجربی، حسی است و علم در حوزه ای فراتر از حس و ماده، قادر به نفی و اثبات نیست و استناد جنون به امور مادی به عنوان علت قریب، منافاتی با استناد آن به امور فرامادی به عنوان علت بعید ندارد.
خلاصه ماشینی:
"(طیب،1411:3،65) تفسیر نمونه نیز همصدا با دیدگاه علامه طباطبایی معتقد است استناد جنون یاصرع به شیطان با استناد آن به عوامل طبیعی و شناخته شده در طب منافات ندارد: جمعی معتقد هستند که تعبیر«مس شیطان»کنایه از بیماری روانی و جنوناست و این تعبیر در میان عرب،معمول بوده،نه اینکه واقعا شیطان،تأثیری درروح انسان بگذارد؛ولی هیچ بعید نیست که بعضی از کارهای شیطانی و اعمالبیرویه و نادرست،سبب یک نوع جنون شیطانی گردد؛یعنی به دنبال آن اعمال،شیطان در شخص اثر بگذارد و تعادل روانی او را برهم زند.
علامه در رد دلیل معتزله در انکار امکان تصرف شیطان در قلب مؤمنان معتقداست با انکار استناد جنون به شیطان و استناد آن به اسباب طبیعی،همچنان ایناشکال باقی میماند؛زیرا بالأخره همه امور عالم در سلسله علل طولی به خداوند باز میگردند و ما میتوانیم اشکال کنیم که چرا مثلا خداوند بیماری صرع را ایجادکرده که باعث خبط دماغ آدمی شود؟!وی معتقد است ادعای همصدایی قرآن باعقاید باطل اعراب به رغم تلاش مدعیان این نظریه برای حفظ سلامت قرآن ازراهیافت خطا در آن،به معنای راهیافت باطل در قرآن است و این مدعایی است کهدر آیات مختلف قرآن نظیر آیه نفی باطل انکار شده است.
حال در مقایسه این نظریه با ادعای آقای سروش درمییابیم که اولا،ایشانپیامبر را در جای خداوند نشانده و معتقد است قرآن،ساخته پیامبر است؛ثانیا،آیاتی نظیر این آیه را بهعنوان موارد راهیافت خطا در قرآن برمیشمارد و میگویدپیامبر بدون آنکه بداند جنون ربطی به تصرف شیطان ندارد،به دلیل همنشینی بااعراب و تأثر از دانش خطاآمیز آنان،بسان زنبور عسل که گاه از شهدهای ناخالصبهره میگیرد،این آموزه خطاآلود را در قرآن منعکس ساخته است!"