چکیده:
قصد اصلی در این تحقیق،کالبدشکافی نیایش، آن هم از دیدگاه قهرمانان شاهنامه است؛یعنی بحثی محتوایی،این که نیایش چیست؟چرا بشر دوست دارد به نیایش بپردازد و چه نیازی است به آن؟فردوسی در قالب این نیایشها،میکوشد هویت ما را به تصویر کشد و نگرش یک ایرانی را به دستگاه آفرینش نبیان کند و این نکته را اثبات کند ه انسانهای بزرگ نیازهای بزرگ دارند و به شخصیت آنها از همین راه میتوان پی برد.همین نیاز است که نیایش را به وجود میآورد و در این نیایشهاست که فلسفهی حیات خود را آشکار میسازد...وچون امکان بررسی تمامی نیایشهای موجود در شاهنامه در هیئت یک مقاله میسر نبود تنها به بررسی آنها تا داستان زال و رودابه بسنده کردیم.اگرچه این خود میتواند تصویری از مجموع نیایشهای شاهنامه نیز ارائه دهد(با توجه به محدودیت صفحات مجله،بحثهای مقدماتی و نیز بخشهایی از متن حذف شده است).
خلاصه ماشینی:
"فریدون هنگامی که میخواهد به پیکار ضحاک برود به مادر سفارش میکند که به نیایش خدا بپردازد،یعنی برای او دعا کند: که من رفتنیام سوی کارزار تو را جز نیایش مباد ایچ کار ز گیتی جهانآفرین را پرست ازو دان به هر نیکیی زور دست (شاهنامه،ققنوس،53/1،ب 22) یعنی بزرگترین خدمتی که میتوانی برای من انجام دهی این است که به نیایش بپردازی تا به این وسیله قدرت و زوردست من به قدرت بیکران یزدان متصل شود و بر قدرتم بیفزاید.
7. نیایش فریدون درحالیکه سر بریدهی فرزند خود،ایرج، را در کنار گرفته: نهاده سر ایرج از کنار سر خویشتن کرد زی کردگار همی گفت کای داور دادگر بدین بیگنه کشته اندر نگر به خنجر سرش کنده در پیش من تنش خورده شیران آن انجمن دل هر دو بیداد از آنسان سوز که هرگز نبینند جز تیرهروز به داغی جگرش کنی آژده7 که بخشایش آرد برایشان دده همی خواهم از روشن کردگار که چندان زمان یایم از روزگار که از تخم ایرج یکی نامور بیاید بر این کین ببندد کمر چو دیدم چنین زان سپس شایدم اگر خاک،بالا8بپیمایدم (شاهنامه،ققنوس،48/1،از بیت 554) این نیایش در قالب سوگ(مرثه و عزا)است.
زال میگوید اگر منوچهر و سام از عاشقشدن من به تو(رودابه)آگاه نشوند،همداستان نباشند11،اما من: پذیرفتم از دادگر داورم که هرگز ز پیمان تو نگذرم شوم پیش یزدان ستایش کنم چو ایزدپرستان نیایش کنم مگر کاو دل سام و شاه زمین بشوید ز خشم و ز پیکار و کین جهانآفرین بشنود گفت من مگر کارشکارا شوی جفت من یعنی با نیایش به درگاه خدا: الف)در پیش او با تو پیمان میبندم و تنها،درگاه او برای بستن این پیمان مقدس شایستگی دارد."