چکیده:
تپههای ماسهای،از کنش متقابل جریان باد و بستر ماسه سرچشمه میگیرند.برخانها،یکی از اشکال تراکمی بادی هستند و در نواحیی که ماسه برای پوشاندن کامل سطح وجود نداشته باشد و باد در اغلب طول سال از جهت یکسانی برخوردار باشد،تشکیل میشوند.این عوارض،از ماسه متحرک تشکیل شده،از مهمترین ویژگی آنها پویایی و تحرکات جانبی است که بخشی از آنها،کانونهای بحران و تهدیدکننده مراکز مسکونی شهری و روستایی،مراکز اقتصادی و نظامی و شریانهای ارتباطی محسوب میگردند.بهطور کلی،برخانها متناسب با شدت باد و بهطور معکوس متناسب با ارتفاع خود جابهجا میشوند.میزان جابهجایی آنها تابعی از شدت باد،مورفولوژی سه بعدی برخان و تعاملات بین آنهاست.یکی از رایجترین ناهمواریهای بادی جنوب کویر حاج علیقلی تپههای برخانی هستند.در این پژوهش، پارامترهای مورفومتری برخان و میزان جابهجایی سالیانه آن(از 1387/1/10 تا 1388/1/10)از طریق پیکهکوبی اندازه گیری شده است.سپس با استفاده از روش آنالیز رگرسیون،نوع و شدت ارتباط بین میزان جابهجایی و مؤلفههای مورفومتری برخان بررسی و به منظور برآورد میزان جابهجایی مدلهایی ارایه شده است.با استفاده از این مدلها، میتوان میزان جابهجایی سالیانه برخانهای محدوده مطالعاتی را به آسانی محاسبه نمود.نتایج به دست آمده نشان میدهد،که ارتباط بین میزان جابهجایی و مؤلفههای مورفومتری برخان از روابط ساده خطی،توانی و نمایی پیروی میکند.ارتباطات حاصل از رابطه سنجی بین میزان جابهجایی با مؤلفههای مورفومتری برخان،حاکی از حد اکثر ارتباط معکوس معنیدار نمایی میزان جابجایی با مؤلفه ارتفاع با ضریب تعیین 0/915 و انحراف معیار برآورد 0/133 است. شناخت مؤلفههای مورفودینامیک برخان میتواند به عنوان شاخصی برای تعیین وضعیت سیستم برخان عمل کرده،مبین روندهای آن نیز باشد.علاوه بر این،شناسایی و برآورد دقیق این مؤلفهها برآیندی از میزان تهدید و تخریب را در اختیار مدیران محیطی قرار میدهد که بررسی آنها،مناطق گوناگون را از نظر مدیریت محیطی تعیین و اولویتبندی میکند.
خلاصه ماشینی:
"در این پژوهش،با تکیه بر روشهای اندازهگیری کمی و کمک گرفتن از مدلسازی آماری،به شناسایی روابط بین مؤلفههای مورفومتری و مورفودینامیک تپههای برخانی منطقه مطالعاتی پرداخته شده است و هدف از آن ارائه معادلات آماری برآورد میزان جابهجایی برخانها از طریق مؤلفههای مورفومتری برخان برای شناسایی هرچه بهتر رفتارها و عملکردهای این ناهمواریها در طبیعت است که ضمن این جریان ارتباط بین پارامترهای مورفومتری تشکیل دهنده برخان با مشخصههای مورفودینامیک آن مورد آزمون قرار گرفته و میزان تأثیر هریک از این پارامترها بر روی مشخصه میزان جابجایی برخان ارزیابی شده است:بهطوری که با بهرهگیری از روشهای رایج مدلسازی آماری،نوع رابطه و شدت آنها با ارایه مشخصات پارامترهای ارزیابی مدل،اندازهگیری و ارائه شده و نتایج حاصل از جریان مدلسازی با تأکید بر تحلیل نتایج آماری به بحث و نتیجهگیری نهایی منجر گردیده است.
(1)- Hesse(2008) جدول(2)مشخصات گروهبندی برخانها به پنج گروه کلیدی براساس مؤلفه ارتفاع (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل(5)میزان جابجایی برخان و نحوه اندازهگیری آن پس از تعیین میزان جابهجایی سالانه برخانهای مطالعاتی برای شناسایی نوع روابط و میزان تأثیر پارامترهای مورفومتری بر میزان جابهجایی،مبادرت بهت رابطهسنجی بین این مؤلفهها گردید.
جدول(3)مشخصات آماری مؤلفههای مورفومتریک و مورفودینامیک برخانهای منطقه مطالعاتی (به تصویر صفحه مراجعه شود) *واحد ارتفاع،طول،عرض محیط و جابجایی به متر،واحد مساحت به متر مربع و واحد حجم به متر مکعب است بحث و نتایج تپههای ماسهای از کنش متقابل جریان باد و بستر ماسه نشأت میگیرند."