چکیده:
گزارش هایی وجود دارد که عمر مفید سد مهاباد را پایین تر از میزان پیش بینی شده در زمان تاسیس اعلام می کنند. در این پژوهش سعی شده است تا به بررسی علل و شیوه بروز این تغییرات پرداخته شود. از این رو، برای بررسی عامل رسوب گذاری در بروز این تغییرات، دو سال آبی 1375 و 1380 که دبی تقریبا یکسانی داشتند، برای نمونه انتخاب گردیدند تا از نظر رسوب با همدیگر مقایسه شوند. نتایج نشان داد که میزان رسوبگذاری در پشت این سد در سال های اخیر بشدت افزایش یافته است. از سوی دیگر، برای بررسی نقش کاربری اراضی در تشدید فرسایش، دو تصویر ماهواره ای با فاصله 11 سال ( 1987 و 1998) انتخاب شد و کاربری های مختلف زمین با استفاده از شاخص پوشش گیاهی استخراج گردید. بررسی تغییرات مساحتی که در انواع کاربری های زمین در فاصله این یازده سال رخ داده بود، نشان داد که تخریب زمین های مرتعی و تبدیل آن ها به زمین های زراعی 12% افزایش یافته است. روشن است که وسعت تغییرات به اندازه ای است که می تواند برای استدلال علت تولید رسوب و به جاگذاری در پشت سد کافی باشد. با وجود این، بررسیی که در این تحقیق بر روی زمین های تبدیل شده به دیم صورت گرفت، افزایش حساسیت این زمین ها در برابر زمین لغزه ها را نیز خاطر نشان نمود که خود می تواند اثر غیر مستقیم تغییر کاربری زمین در میزان تولید رسوب و در نتیجه رسوب گذاری در پشت سد مهاباد و کاهش عمر مفید آن باشد.
خلاصه ماشینی:
"البته،نقش حفاظتی پوشش گیاهی در تولیدرسوب در اغلب کتآبهای مبانی حفاظت خاک و زمین ریختشناسی،از قبیل رفاهی(1375:78-70)،سلبی(1985:212-211)،رجائی(1373:86-85)توضیح داده شدهاست و تأثیر تغییر پوشش گیاهی در بار رسوب نیز به وسیلۀ محققانی مانند ویلسن(1)- ortsaC& notroN (2)- upiatI (3)- anaraP (4)- gnahZ (1973)،دون(1979)،تریمبل و لوند(1982)و آقا رضی(1380)به صورت موردیمشخص شده است؛برای مثال،آقا رضی(1380)رابطۀ کاربری اراضی و شیب با فرسایشخاک و تولید رسوب را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که در هر شیبی،کاربری مرتع کمتری فرسایش،کاربری شخم رها شده بیشتری فرسایش و کاربریزراعت حد وسط فرسایش را به خود اختصاص دادهاند.
&%09602OJTG096G% (به تصویر صفحه مراجعه شود)شکل 3 نمودار مقایسه تولید رسوب در رابطه با دبی آب در ماههای پرباران سالهای 75-74 و 81-80در دو ایستگاه کوتر(بالایی)و بیطاس(پایینی)در این نمودارها دبی آب برحسب متر مکعب در ماهو رسوب برحسب تن در ماه آورده شده است.
تیجهگیری تغییر کاربری اراضی در حوضه بالادست سد مهاباد و تشدید آن در سالها اخیر،علیرغم وجود قوانین محدودکننده که بیش از چهل سال قبل تصویب شده،شرایط مناسبی رابرای افزایش تولید رسوب به وجود آورده است،اگر محاسبات میزان پرشدگی سد درسال 1350 با مقدار محاسبه شده در سال 1373 مقایسه شود،استنباط خواهد شد که اینافزایش رسوب به قدری است که وضعیت رسوبدهی حوضه را نسبت به قبل از سال1350 در حدود 1/2 درصد افزایش داده است که اگر مطابق آنچه در این تحقیق برایسالهای 1987 تا 1998؛یعنی 1366 تا 1377 نشان داده شده است،شدت تغییر کاربریاراضی را نیز لحاظ کنیم،مقدار افزایش تولید رسوب رقم بالاتری را نشان خواهد داد."