منطق رفتار سیاسی و روند اسلام گرایی در جامعه سیاسی عربستان مقاله

عربستان سعودی یکی از کشورهای بسیار مهم منطقه خاورمیانه و جهان اسلام است که شناخت نظام سیاسی، ساختار قدرت و پویش های درونی آن به ویژه با تحولاتی که با نام بیداری اسلامی یا بهار عربی از آن نام برده می شود، بسیار حائز اهمیت است. این کشور دارای نظام سیاسی قبیله گرا و محدود و به شدت بسته ای است. تغییر و جابجایی نخبگان در ساختار قدرت این کشور به سختی صورت می گیرد. اگر تغییری هم در ساختار سیاسی به وقوع می پیوندد تنها در سطح جابجایی شاهزادگان در مسئولیت های مختلف است. نظام سیاسی این کشور در مقابل تحول و اصلاح به شدت حساس است و لذا ساختار سیاسی و اجتماعی عربستان سعودی نتوانسته خود را متناسب با تحولات تطبیق دهد. نظام حکومتی مبتنی بر ساختارهای ابتدایی حکومت داری است. قانون اساسی، هیات وزیران و مجلس به معنای حقیقی وجود ندارد. آزادی بیان، برابری جنسی، تشکیل انجمن های داوطلبانه در عرصه سیاست، برابری فرصت ها، عدالت سیاسی و انتخابات دموکراتیک در جامعه سیاسی عربستان مشاهده نمی شود. نظام سیاسی آل سعود درگیر پنج نوع بحران: مشروعیت، مشارکت، توزیع، هویت و جانشینی است. شرایط نامناسب داخلی و وابستگی خارجی حاکمان آل سعود زمینه مساعدی را برای بروز و ظهور رفتارهای سیاسی و فعالیت گروه های اسلام گرای مخالف فراهم نموده است. هدف اصلی این پژوهش، مطالعه شرایط سیاسی جامعه عربستان سعودی، وضعیت اسلام گرایی، بحران های سیاسی و اجتماعی و روند اصلاحات سیاسی در این کشور می باشد.

"با توجه به توضیحات پیشین،یعنی اولا وقوع حادثه 11 سپتامبر 2001 و نقشمحوری اتباع بنیادگرای عربستان و تدارک این حمله توسط القاعده به رهبری بن لادن،ثانیا حمایت‌های عربستان در دوره پیش از 11 سپتامبر از رژیم طالبان به عنوان رژیمیافراطگرا و حامی سازمان تروریستی القاعده،ثالثا شرایط ویژه سیاسی و حکومت‌داری درعربستان سعودی و رابعا سیاست‌های حکومت نو محافظه‌کار ایالات متحده برایگسترش ارزش‌های آمریکایی در قالب توسعه دموکراسی و مقابله با تروریسم. دولت عربستان سعودی که تا پیش از حادثه 11 سپتامبر به دلیلارتباط قوی‌تر با گروه‌های سلفی مواضعی سخت‌گیرانه علیه حقوق زنان و آزادی‌هایدینی به ویژه در مورد شیعیان اعمال می‌کرد،پس از افزایش فشارهای بین المللی بهتغییر رفتار مبادرت نمود و حتی برخورد با برخی سازمآن‌ها و مؤسسه‌های خیریه‌ای کهتوسط سلفی‌ها اداره می‌شد را در دستور کار قرار داد. علی رغم این‌که دولت سعودی تحت تأثیر فشارهای آمریکا پس از حادثه 11سپتامبر و الزامات داخلی به تغییر برخی رفتارها و عملکردهای سیاسی مبادرت نمودهولیکن وجود چالش‌های سه‌گانه سیاسیی،اقتصادی و اجتماعی در جامعه سنتی عربستانسعودی حاکی از فراهم بودن زمینه لازم برای فعالیت گروه‌های اسلام‌گرا در ساختارسیاسی-اجتماعی این کشور است. تمایلنظام حاکم بر حفظ و تقویت نظام قبیله‌ای و کنترل شدید فرآیند مشارکت سیاسی تاقبل از حادثه 11 سپتامبر 2001،به گونه‌ای بود که به جز چند انجمن خیریه و یا اتاقبازرگانی که اغلب هم با حضور افرادی از خاندان آل سعود تأسیس شده و تحت نظارتدقیق دولت قرار داشتند،هرگز نهادهای جامعه مدنی در عربستان شکل نگرفت (همدانی،1385:72)."