چکیده:
سیر تاریخی ادبیات کودک در زبان فارسی نشان می دهد که از دیرباز و حتی پیش از اسلام آثاری با محوریت کودکان به رشته ی تحـریر در آمده است که البته بیش از همه جنبه ی پند و اندرز در آن ها دیده می شود؛ از آن جمله می توان به اندرز آذرباد مهرسپندان (تفضلی، 1377: 182) و یا پس دانشن کامگ (همان، 164) اشاره کرد. توجه به کودکان در آثار پس از اسلام نیز چه به صورت کتاب مستقل و چه به طور اشاره وار و گذرا ادامه داشت که برای نمونه به قابوس نامه ی عنصرالمعالی، نصاب الصبیان ابونصر فراهی، بهارستان جامی، گلستان سعدی و بسیاری دیگر از این دست آثار می توان اشاره کرد. اما گرایش بیش از پیش به ادبیات کودک در عصر قاجار به چشم می خورد. در این هنگام اندک اندک به گونه های مختلف ادبیات کودک رایج توجه شد و از این میان می توان به ترجمه ی آثار غربی، ساده نویسی داستان های کهن مانند کلیله و دمنه و مرزبان نامه، کتاب های درسی و اندرزنامه ها برای کودکان اشاره کرد.
در مقاله ی حاضر اندرزنامه ای کهن و گمنام با نام خوبی نامه برای نخستین بار معرفی می شود. این اثر را از چند جهت می توان دارای اهمیت دانست، یکی آن که از نمونه های قدیمی اندرزنامه برای کودکان در دوران متاخر است. دوم آن که به قلم یکی از بزرگان متصوفه و اقطاب عرفانی قرن گذشته نگاشته شده است و با وجود روانی و شیوایی متن، عمق و سنگینی آن از نظر دور نمانده است. سوم این که در یکی از دهات گمنام آن روزگار یعنی گناباد به رشته ی تحریر در آمده که از پایتخت و مراکز مهم شهری به دور بوده است.
The historical development of children's literature in Persian Literature shows that from ancient times some texts were written with
children in mind in which advice and counsel were presented. An example is Andarz αzarbαd Mahr Sapandαn, another one is Pos
Dαnenshan Kαmag. In the literature of after Islam, Children have a place either as the subject of whole books or are mentioned in some books; for example one can point to Qαbus Nαmeh of Onsor al- Ma'αli, Nasαb al-sabyαn of Abu Nasr Farαhi, Bahαrestαn of Jami
and Gulestαn-e Sa'di. In the Qajar period more and more attention was paid to children's literature and different genres became popular. There were also translations from western literature and rewriting of ancient stories such as Kalileh va Damneh, Marzbαn Nαmeh and textbooks and books of advice. In this paper an ancient and unknown advice book entitled Khubi Nαmeh is introduced for the first time. This book is of importance for three reasons; first it is one of early advice books for children in modern times. Secondly it is written by a great master of mysticism of the last century and it is lucid and simple to read, yet has a depth of meaning. Third, this book was written in an unknown village— Gonabad—which was far from the capital and major cities.
خلاصه ماشینی:
com چکیده سیر تاریخی ادبیات کودک در زبان فارسی نشان میدهد که از دیرباز و حتی پیش از اسلام آثاری با محوریت کودکان به رشتهی تحـریر در آمده است که البته بیش از همه جنبهی پند و اندرز در آنها دیده میشود؛ از آن جمله میتوان به اندرز آذرباد مهرسپندان (تفضلی، 1377: 182) و یا پس دانشن کامگ (همان، 164) اشاره کرد.
توجه به کودکان در آثار پس از اسلام نیز چه به صورت کتاب مستقل و چه به طور اشارهوار و گذرا ادامه داشت که برای نمونه به قابوسنامهی عنصرالمعالی، نصاب الصبیان ابونصر فراهی، بهارستان جامی، گلستان سعدی و بسیاری دیگر از این دست آثار میتوان اشاره کرد.
نکتهی قابل توجهی که در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که ملا علی گنابادی، مؤلف کتاب، از عرفای بزرگ و از اقطاب سلسلهی نعمتاللهیه بوده و آثار متعددی در عرفان، حکمت، نحو و تاریخ دارد که غالبا نثری بسیار پخته، فنی و گاه دشوار دارد.
از این رو کلیهی القاب کودکانهی موجود در خوبینامه با وجه تسمیهی آن نقل میشود: در ورق دوازدهم که به شیوهی سؤال و جواب است، میخوانیم: «س بچهی قنقنوک کدام است؟ ج آن بچه که به او کاری امر کنند و او ادا کند اما حرف میزده باشد با خودش و اوقاتش تلخ باشد.
در مقابل نگارندهی خوبینامه برای تحذیر و جلوگیری کودکان از اعمال ناشـایست از دو راهـکار کلی بهره میگیرد: یکی این که به پدر و مادر یا معلم سفارش میکند که در صورت لزوم از تنبیه استفاده کنند و با این ترفند خواننده و مخاطب کودک و نوجوان کتاب از سرانجام عمل ناشایست خود آگاه و احتمالا از ارتکاب آن عمل منصرف میشود.