چکیده:
مطالعه و درک ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جوامع عصر آهن، یکی از جنبه های مهم مطالعات باستان شناسی این دوره به شمار می رود. تاکنون پژوهشهای باستان شناختی عصر آهن ایران تا حد زیادی به مطالعه و مقایسه گونه شناختی یافته های حاصل از کاوش در گورستان های این دوره پرداخته و کمتر توجهی به مطالعه و بازسازی جنبه های گوناگون ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جوامع این دوره شده است. آگاهیهای باستان شناختی ما از عصر آهن ایران تا حد زیادی برپایه کاوش در گورستانهای این دوره استوار است و در این میان، توجه چندانی به داده های ارزشمند محوطه های استقراری نشده است. بیشتر پژوهشگران تا به امروز مردمان عصر آهن ایران را جوامعی فاقد ساختارها و نهادهای سازمان یافته اداری و سیاسی تلقی نموده و به صرف شمار اندک محوطه های استقراری مردمان این دوره را دامدارانی کوچرو معرفی نموده اند. مطالعه، تفسیر و تحلیل یافته های حاصل از کاوش در محوطه های استقراری این دوره در مرکز فلات ایران، افقی نوین درباره حضور نهادهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و وجود سازمان یافتگی هایی را در این میان بر ما آشکار ساخته است. کشف چند قطعه سفال خاکستری با نقش مهر استوانه ای در کنار شواهدی چون مهرها، توکن های گچی، خمره های بزرگ سفالی و بقایای پلمپ در خمره در میان انباری و فضاهایی با کاربری ویژه در محوطه های بزرگ و مهم استقراری عصر آهن، شواهدی از سازمان یافتگی های اقتصادی ـ اجتماعی به ویژه در ارتباط با امور کشاورزی و فعالیت های مربوط به آن در اختیار قرار می دهد.
خلاصه ماشینی:
"کشف چند قطعه سفال خاکستری با نقش مهر استوانهای در کنار شواهدی چون مهرها،توکنهای گچی،خمرههای بزرگ سفالی و بقایای پلمپ در خمره در میان انباری و فضاهایی با کاربری ویژه در محوطه-های بزرگ و مهم استقراری عصر آهن،شواهدی از سازمانیافتگیهای اقتصادی-اجتماعی به ویژه درارتباط با امور کشاورزی و فعالیتهای مربوط به آن در اختیار قرار میدهد.
م. از شوش اثر مهری باقی مانده(شکل 2)کهمردانی برهنه را در حال شخم زدن زمین نشان میدهد در حالیکه شخص دیگر به بذرافشانی مشغول است(همان،ص 51)بر اثر مهری از دورۀ آغاز نگارش نیز که از چغامیش به دست آمده است نقش فردی در حالشخم زدن دیده میشود (Delougaz and Kantor,1996,pl.
براساس ترکیب نقوش و سنجش تصاویر مشابه با قطعه سفال مهر زده از تپهمعمورین(تصویر 4 و شکل 10)و نقش صخرهای سایمالی تاش در غرب قرقیزستان چنین به نظر میرسدکه نقشی که بر روی سفال تپه گلستان آمده نشاندهندۀ فعالیتی کشاورزی به ویژه شخم زدن زمین با استفاده از گاو آهن است.
هر چند در مورد قطعه سفال مهر زده و آجرهای منقوش سیلک که همراه با هم به دست آمدهاندتردیدی جدی وجود دارد اما به اعتقاد نگارندگان نیز این نمونه با توجه به ویژگیهایش مربوط به عصر آهن 3است.
وجود چنین مدارکی این احتمال را مطرح میکند که برخی مواد مورد نیاز در مراسمآیینی که نذر نیایشگاه میشده در همین مکان،محاسبه و ثبت و ضبط میشده و به تعبیر دیگر شاید بتوان اینفرضیه را مطرح کرد که مدیریت مذهبی جامعۀ عصر آهن قلی درویش به نوعی در مدیریت بازرگانی-اقتصادی نیز مداخله میکرده و مؤثر بوده و یا هدایت و نظارت بخشی از سیستم بازرگانی-اقتصادی جامعهدر اختیار مدیریت مذهبی قرار داشته است(سرلک،1386،ص 195)."