چکیده:
یکی از مهم ترین عوامل عقب ماندگی ایران عصر قاجار از دولت های اروپایی را باید کمبود جمعیت و خالی بودن بخش اعظم این کشور از جمعیت دانست که دلیل عمده آن وجود بیماری های همه گیر مانند طاعون و وبا بود. شیوع آنها بیشتر به واسطه عدم کنترل به موقع به وسیله تدابیری از جمله ایجاد قرنطینه بود. قرنطینه به عنوان یکی از راه های جلوگیری از شیوع بیماری همواره از قدیم مورد توجه تمامی کشور های پیشرفته بوده است. در ایران هم از گذشته با قرنطینه آشنا بوده اند؛ ولی هیچ گاه اصول آن به صورت علمی، مؤثر و کارآمد اجرا نشده بود که دلایل مختلفی داشت. در این میان، دو کشور روسیه و انگلیس به دلایل گوناگون مایل به ایجاد قرنطینه در مرزهای ایران، به خصوص در بنادر خلیج فارس، بودند. حجم فراوان مبادلات تجاری بین ایران و انگلیس و هم مرزی ایران با کشور هندوستان، که مهم ترین کانون اقتصادی بریتانیا در آن زمان بود، از جمله دلایل علاقه این کشور به ایجاد قرنطینه و جلوگیری از شیوع بیماری های همه گیر در بنادر جنوبی ایران بود. روسیه نیز علاقه مند بود که در مرزهای خراسان و هندوستان با ایجاد قرنطینه بر اوضاع کنترل داشته باشد. در این مقاله سعی بر این است که ضمن تعریف قرنطینه، به صورت گذرا به تاریخچه و لزوم ایجاد آن در ایران پرداخته شود و سپس با تکیه بر اسناد و منابع، مشکلاتی که بر سر راه اجرای آن وجود داشت بررسی گردد. در قسمت پایانی این نوشتار، اقدامات ایران و انگلیس در راستای ایجاد قرنطینه در بنادر جنوبی ایران بررسی خواهد شد.
By the end of nineteenth century some countries that had had trade relations with Iran established a quarantine organization in the southern ports. This was due to the spreading of cholera and pestilence; especially in those regions as well as to a significant number of casualties. Later، this organization was adapted as a tool of colonial influence in order to pressurize the Iranian government.
On the one hand، the fact that the quarantines were placed in critical frontiers caused a lot of problems for both the governments and people scattering quarrels in frontier quarantines and excessive letters between Iran and Ottoman. However، on the other، religious beliefs and desires to visit holy and sacred places in Iraq caused people to not to admit to these quarantines. As a result sometimes contumacy of its accomplishment caused great loss off population، like that of the 1891 events that brought about many casualties.
Of course in addition to people’s religious beliefs and low cultural educations، there were other difficulties like that of officials and governmental misuse of people during the quarantine. This article aims to examine the major effects of quarantines both within the Iranian borders and its outside relations.
خلاصه ماشینی:
»(حبل المتین،ش33:20)و ناتوانی حکومت در ایجاد قرنطینه وجداسازی بیماران از اشخاص سالم و بیعلاقگی آن به این مسأله موجب شد که روزنامۀ حبل المتین دست بهدامن اشخاص خیر شود؛پس در همان شماره نوشت:«مناسب است اخیار روزگار در اقطار امصار متفق شده،برای کار خیر و حصول ثوابات عظیمه قراری بگذارند؛یعنی،اشخاص نامی که همیشه بانی خیرات و مبراتبوده و میباشند وجهی بجهت معالجۀ اینگونه بیمارانمعین کنند که در سال هزاران نفوس بواسطۀ عدممخارج تلف نشوند.
به عنوان مثال،نامهای از سفیرایران در شهر اسلامبول به تاریخ هجدهم رجب1280 ه ق1863/ م وجود دارد که به وزیر امور خارجۀایران نگاشته،بروز بیماری طاعون را در شهر قزلدیزیج عثمانی گزارش میکند و از دولت ایرانمیخواهد برای جلوگیری از سرایت آن به داخل کشوردر سر مرز پست قرنطینه ایجاد نماید(کاووسی عراقی،1381:341).
به عنوان مثال،نامهای از سفیرایران در شهر اسلامبول به تاریخ هجدهم رجب1280 ه ق1863/ م وجود دارد که به وزیر امور خارجۀایران نگاشته،بروز بیماری طاعون را در شهر قزلدیزیج عثمانی گزارش میکند و از دولت ایرانمیخواهد برای جلوگیری از سرایت آن به داخل کشوردر سر مرز پست قرنطینه ایجاد نماید(کاووسی عراقی،1381:341).
مثلازمانی که دولت ایران اعلام نمود قصد دارد در سیستانپست قرنطینه ایجاد کند،انگلیسیها دربارۀ سید محمدنامی که قرار بود متصدی این امر شد تحقیقات وسیعی این مسأله باعث بروز درگیری در بین کاروانیان ومأموران گردید و برخی ادعا کردند که تعدادی از زوارکشته شدهاند.