چکیده:
دیوان کاشغری ، گرچه بیشتر در زمینه زبان و ادبیات ترکی به رشته تحریر درآمده است ، لکن مقدمه نسبتا طولانی آن در تاریخ ترک و گویش هـای ترکـی و نیـز اطلاعـات قابـل توجه در تاریخ سیاسی ، ادبـی ، اجتمـاعی ، فرهنگـی و جغرافیـای تـاریخی و اصـطلاحات دیوانی در سده های چهارم و پنجم هجری ، که مولف خود از افراد دخیل در سازمان هـای حکومتی بوده است ، این اثر را در ردیـف منـابع مهـم خاصـه در زمینـه هـای تـاریخی و جغرافیایی و تشکیلات اداری ایـن عصـر قـرار داده اسـت . از سـوی دیگـر وجـود برخـی اطلاعات کم نظیر و گاهی بی نظیر و منحصر به فرد، به ویژه دربارٔه ترکان و آداب و رسوم ساکنان شرق جهان اسلام ، از جمله نقشه رنگی مناطق جغرافیایی اقوام و قبایل ترک در جهان ، چگونگی پذیرش اسلام از سوی ترکان و نیز اوضاع سیاسی و اجتماعی و فرهنگی قراخانیان ، به عنوان نخستین دولت اسلامی تـرک ، بـر ارزش تـاریخی آن افـزوده اسـت . مقاله حاضر که به بررسی بازتاب تاریخ در دیوان کاشغری پرداخته ، در صدد نشـان دادن اهمیت این اثر، در موضوعات مختلف تاریخی است .
خلاصه ماشینی:
com چکیده دیوان کاشغری ، گرچه بیشتر در زمینۀ زبان و ادبیات ترکی به رشتۀ تحریر درآمده است ، لکن مقدمۀ نسبتا طولانی آن در تاریخ ترک و گویش هـای ترکـی و نیـز اطلاعـات قابـل توجه در تاریخ سیاسی ، ادبـی ، اجتمـاعی ، فرهنگـی و جغرافیـای تـاریخی و اصـطلاحات دیوانی در سده های چهارم و پنجم هجری ، که مؤلف خود از افراد دخیل در سازمان هـای حکومتی بوده است ، این اثر را در ردیـف منـابع مهـم خاصـه در زمینـه هـای تـاریخی و جغرافیایی و تشکیلات اداری ایـن عصـر قـرار داده اسـت .
گرچه از زمان کشف و چاپ دیوان کاشغری ، مدت مدیدی سپری نگردیـده اسـت ، ولـی در این زمان نسبتا کوتاه ، گذشته از استنادات پژوهشگران به مطالب این کتـاب در آثـار پژوهشـی خویش ، مطالعات بسیاری دربارٔە این کتاب و مؤلف آن ، صورت گرفتـه و ویژگیهـای مهـم و در برخی موارد منحصر به فرد آن در زمینه های مختلف علمی کشف و در اختیـار پـژوهش گـران و علاقمندان قرار گرفته است .
جرج سارتن دربارٔە اهمیت دیوان لغات کاشغری در این زمینـه مـی نویسـد: «بـرای بررسـی واژگان ترکی خاوری مآخذ قدیم تری هم دردست است یعنی دیوان لغات ترک محمود کاشغری کـه واژه نامـه ترکـی -عربـی اسـت و در سـال ٤٦٦ ق (= ١٠٧٣-١٠٧٤م ) در کاشـغر، واقـع در ترکستان چین ، تألیف شده است .
بـر همـین اسـاس ، مـی تـوان گفت که نخستین کتابی که درباره زبان ترکی در اسلام نوشته شده ، کتاب دیوان لغـات التـرک محمود کاشغری است .
و نیز شرح برخی واژه ها و موضوعات مربوط به زبان ترکی و ترکان بـرای 4 اولین بار در دیوان محمود کاشغری آمده است .