چکیده:
هویت ملی ایرانیان ریشه در اعماق فرهنگ و تمدن ایران دارد. فرهنگ و تمـدنی که تاریخ آن با توجه به شواهد متعدد باستانشناسی دست کم به هزاره پنجم ق.م برمی گردد. آریاها که در حدود هزاره اول ق.م وارد ایران شدند با اسـتفاده از ایـن میراث غنی و بهره گیری از دستاوردهای چندهزائ ساله تمـدن هـا بـین النهـرین ، مصر و جز اینها اساس تمدن و فرهنگی اصیل و استواری را پایـه نهادنـد کـه در تندباد تهاجم اقوام عرب و ترک اگر چه از خـود انعطـاف نـشان داد؛ امـا اصـالت خویش را از دست نداد. با ورود اسلام به ایـران و بـر اثـر تـلاش هـای گـروه هـای مختلف به تدریج «هویت ایرانی - اسلامی » شکل گرفت ؛ اما درسـت زمـانی کـه هویت تازه شکل گرفته رو به بالندگی نهاده بود، تهاجم ترکان همه معادلات را به هم ریخت و این هویت نوپا را در معرض چالشهای جدی قرار داد.
خلاصه ماشینی:
از امتیازات وزرای دولت خوارزمی که نسوی در کتاب خود سیرت جلالالـدین ذکـر کرده است اینکه «وزیر را خواجه خطاب نمایند و در روز بار، در دست راسـت نـشانند، و هر که را نظام الملک یا شرف الملک [خواندندی ] یعنی به ملک اضافه کردندی ، بایـد کـه بر خوان خاص نشستی ، و از عادات وزراء این است که چـون در دیـوان بـه جـای وزارت نشسته باشد، جهت کسی قیام نکردی ، اگرچه ملک بودی ، تاناموس منصب برقـرار مانـد.
به همان اندازه که امتیازات و افتخارات وزیر عالی بـود بـه همـان انـدازه در معـرض مخاطره قرار داشت ، وزیر و وابستگان وی همچون سپری بین سلطان و پسرانش مجبـور بودند، هوی و هوس این یکی و سوء ظن آن یکی را تحمل کنند، علاوه بـر اینکـه وزیـر شایسته نیز، به دلیل ماهیت نظامی این دولت ، همواره در مظـان بـی اعتمـادی و نفـرت امراء بود و او همواره خطری بالقوه برای جاه طلبی های سلطان محسوب می شد؛ از طرفی وزیر برای حفظ قدرت خود ناچار بود به ظلم و ستم متوسل شود و گاه حامیان خـود را نیز می آزرد، به عنوان مثـال نـسوی دربـارٔە فرصـت طلبـی شـرف الملـک وزیـر سـلطان جلال الدین مینکبرنـی (حـک : ٦١٧-٦٢٨ق /١٢٠٠-١٢٣١م ) مـی گویـد کـه در یکـی از حملات مغول به لشکر سلطان که موجب فرار سلطان جلال الدین شده بود، شرف الملک فرصت را برای جدایی از او مناسب دیده ، و به ملوک اطراف از جمله علاءالدین کیقباد و ملک اشرف نه تنها نامه نوشت و وعده داد منطقـۀ اران و آذربایجـان را بـه آنهـا خواهـد سپرد، بلکه سلطان جلال الدین را «مخذول ظالم » نام نهاد.