چکیده:
«فرهنگ فارسی سخن» را می توان تحولی در عرصه فرهنگ نویسی زبان فارسی برشمرد که برجسته ترین ویژگی آن توجـه به جنبه ها و اصول فرهنگ نگاری علمی در دوره ای است که زبان فارسی با خلئی جدی در این حوزه روبه روست. اهمیت دادن به مقوله ریشه شناسی واژه ها در کنار توجه به مقوله هایی چون بهره گیری از پیکره زبانی در روند گزینش واژه ها ، توجه به جنبه های گرایش زبانی و حوزه کاربرد واژه ها ، ارائه مثالها و شواهد مناسب ومواردی از این دست از جمله ویژگیهایی است که این اثر را از دیگر آثار موجود، متفاوت ساخته است.به رغم دقت نظر و اهمیتی که در این اثر به مقوله ریشه شناسی واژه ها داده شده است ، شاهد کاستیهایی در این بخش هستیم که در این نوشتار، این گونه کاستیها در سه بخش بررسی و تحلیل شده است .
خلاصه ماشینی:
"لازم به ذکر است که در این نوشتار،نقد و تحلیل ریشه واژهها عمدتا با تکیه بر فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی(1383)دکتر محمد حسندوست-که متاسفانه در جلد نخست متوقف مانده است -و نیز با نگاهی به برخی آثار برجسته اروپاییان در حوزه ریشهشناسی زبانهای ایرانی و از آن جمله فارسی و همچنین به فراخور حال تا حد قابل توجهی بر فرهنگهای اختصاصی ریشهشناسی انگلیسی و یا فرهنگهای معتبر این زبان که به مقوله ریشهیابی واژگان توجهی ویژه کردهاند،بنا شده و سعی شده است که تنها در تأیید ادعا در مواردی به فرهنگهای موجود در زبان فارسی استناد شود.
تحلیل ریشهشناختی این واژه از دو دیدگاه قابل بررسی است:نخست اینکه وجود واژههای bringal،aubergine و melongene در زبان انگلیسی،که همگی به یک معنا یعنی بادمجان اشاره دارد و صرفا سیر انتقال متفاوتی از یکدیگر داشتهاند و جملگی به ریشه واحدی باز میگردند،سبب شده است تا فرهنگهای اختصاصی ریشهشناسی انگلیسی همچون * OED و2 ETO صریحا در سیر ریشهیابی این واژه،تنها زبان فارسی را زبان واسط و بلافصل زبان مبدأ یعنی سنسکریت بدانند.
" 2-پتو: برخلاف نظر فرهنگ سخن مبنی بر فارسی بودن ریشه این واژه به استناد حسندوست (1383:251)و به نقل از"ترنر"و"میرهوفر":"از اصل هندی مأخوذ است:قس هندی pat "جامه،قبا"، "pattū نوعی جامه پشمی زیر"سنسکریت "patta-: پارچه، لباس".
در این میان،شاید تنها اثر موجود و قابل تکیه،فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی دکتر محمد حسندوست باشد که رجوع به بیش از یکصد اثر مطرح در حوزه ریشهشناسی زبانهای خانواده هند و ایرانی را مدنظر داشته و البته همان طور که در مقدمه آمده در جلد نخست متوقف مانده و از سویی دیگر خلاء ریشهیابی واژگان بسیاری همچنان در آن مشهود است."