چکیده:
رساله قشیریه یکی از مهمترین متون آموزشی صوفیه است که به دست ابوالقاسم قشیری صوفی و متکلم اشعری قرن پنجم هجری تالیف شد. انگیزه قشیری از نگارش این اثر معرفی تصوف و اصول آن در روزگاری بود که فساد و انحراف در عقاید، آداب و سنن صوفیه توسط صوفی نمایان راه یافته بود ؛به همین سبب رساله قشیریه در روزگار مؤلف بسرعت در میان صوفیان شهرت یافت و در اواخر عمر قشیری یا اندکی پس از درگذشتش به دست یکی از شاگردان او به نام ابوعلی عثمانی به فارسی ترجمه شد. رساله در اواسط یا اواخر قرن ششم در معرض ترجمه ای دوباره قرار گرفت که جز در برخی قسمتها بقیه به اصلاحی از ترجمه نخست انجامید. ترجمه دوم رساله قشیریه در سال 1345 به همت استاد بدیع الزمان فروزانفر برای نخستین بار تصحیح شد و به همراه مقدمه ای مفصل بارها به چاپ رسید.این مقاله در نظر دارد نمونه هایی از ترجمه اول و دوم رساله قشیریه را با متن عربی آن مقایسه کند و ضمن پرداختن به برخی ابهامات درباره ترجمه و تصحیح رساله قشیریه ، ضرورت تصحیح ترجمه ابوعلی عثمانی را از این اثر تبیین نماید.
خلاصه ماشینی:
"متن عربی مورد استفاده در این تصحیح نسخه چاپ مصر،شرح ذکریا و شرح گیسو دراز بوده و از نسخه موزه بغداد نیز از صحفه 273 کتاب استفاده شده است(برای آگاهی بیشتر از شیوه تصحیح استاد فروزانفر بنگرید به صفحه 78 مقدمه ترجمه رساله قشیریه).
یکی از مهمترین اشکالات متن مصحح استاد فروزانفر در عنوان کتاب دیده میشود:"رساله قشیریه ترجمه ابو علی حسن بن احمد عثمانی"که با وجود توضیحات داده شده و اساس قرار گرفتن نسخه لالا اسماعیل کاملا روشن است که متن مصحح فروزانفر ترجمه دوم از رساله قشیریه است و نه ترجمه ابو علی عثمانی و حتی اگر بپذیریم که ترجمه دوم اصلاح یا بازنویسی ترجمه عثمانی است-در این باره در جای خود سخن خواهیم گفت-باز هم وجود اختلافات بسیار نشان میدهد که نسخه لالا اسماعیل را باید به تحریر دوم از رساله قشیریه مربوط بدانیم و استاد فروزانفر با اینکه خود نیز به این نکته معتقد بود اما ترجمه را با انتساب به ابو علی عثمانی به چاپ رسانید(3).
از آنجا که مرحوم فروزانفر از یکی از دستنوشتههای ترجمه اول استفاده نکرده است و اتفاقا همین نسخه بسیاری از ابهامات و کاستیهای نسخه دیگر را بر طرف میسازد،تصحیح ترجمه اول بسیار ضروری مینماید بویژه که این ترجمه توسط یکی از شاگردان قشیری و در زمانی نزدیکتر به او صورت گرفته و از تقدم نیز برخوردار،و طبیعی است که تصحیح ترجمه دوم مسبوق است به ارائه متنی مصحح از ترجمه اول که نگارندگان این مقاله بدان مشغولند و تدوین چنین متنی به همراه تعلیقات لازم برای رفع ابهامات و اشکالات مربوط به ترجمه رساله قشیریه راهگشا خواهد بود."